Родова Еднаквост во ИКТ – Користење на вештачката интелигенција (AI) за унапредување на родовата еднаквост во академските истражувања

Автор: Сара Стојанова

Апстракт

Родовата еднаквост е значајно прашање кое се одразува врз иновациите, креативноста и економскиот развој во сите сектори, особено во информациските и комуникациските технологии (ИКТ). И покрај напредокот во глобалните иницијативи, жените сè уште се недоволно застапени, со бројни предизвици како културни стереотипи, дискриминација и ограничени можности за напредок. Овој труд ги истражува причините за родовата нееднаквост, глобалните и регионалните трендови, како и успешните стратегии за унапредување на состојбата. Преку анализа на литература и примери, се предлагаат иновативни решенија кои можат да го поттикнат учеството на жените во ИКТ.

1. Вовед

Технологијата е двигател на глобалниот економски и општествен развој, но нејзината примена и потенцијал не се целосно искористени ако исклучуваат дел од популацијата. Жените во ИКТ сè уште се малцинска група, со оглед на културните стереотипи и недоволната поддршка во образованието и работното место. Родова еднаквост не е само морална обврска, туку и предуслов за зголемена продуктивност, креативност и разновидност.

1.1. Поимот родова еднаквост

Родовата еднаквост претставува основно човеково право и неопходност за општествен и економски напредок. Таа подразбира еднакви можности за жените и мажите во пристапот до ресурси, образование, работни места, и учество во одлуките. Ова значи елиминирање на дискриминацијата и бариерите кои произлегуваат од стереотипи, културни норми или системски нееднаквости. Во контекст на ИКТ, родовата еднаквост опфаќа рамноправно учество на жените и мажите во технолошкиот сектор, кој е клучен за иновации и развој.

Многу истражувања покажуваат дека родовата диверзитетност носи поголема креативност, подобри решенија и зголемена продуктивност. На пример, компании кои имаат жени на лидерски позиции покажуваат до 25% поголема профитабилност. Сепак, родовата еднаквост во ИКТ сè уште е недостижен идеал поради социјални стереотипи, недостаток на женски улоги за идентификација и бариери при пристапот до образование и обука.

1.2. Информатичко-комуникациската технологија како подрачје

Информациско-комуникациските технологии (ИКТ) се меѓу најбрзо растечките и најдинамичните сектори во светот. Тие се основа за дигиталната трансформација, со која се револуционизираат индустриите, образованието, здравството и многу други области.

Сепак, овој сектор, кој е двигател на модерната економија, се соочува со значителни предизвици во однос на родовата рамноправност.

ИКТ секторот традиционално е доминиран од мажи. Жените сочинуваат само 17% од вработените во технолошките компании, а нивната застапеност на извршни и технички позиции е уште помала. Дополнително, процентот на жени кои завршуваат образование во информатички технологии е значително понизок во споредба со мажите. Ова создава несразмерност во работната сила, која го ограничува потенцијалот за диверзитет и иновации.

Со воведување на политики за инклузивност, програми за образование и создавање на флексибилни работни услови, ИКТ секторот може да стане пример за успешно решавање на родовите нееднаквости.

2. Историски преглед на родовата еднаквост

Историјата на родовата еднаквост во ИКТ започнува уште во 19 век, кога Ада Лавлејс, позната како првиот компјутерски програмер, ги поставува основите за програмирање. Во 20 век, Грејс Хопер одигра значајна улога со развојот на првиот компајлер, кој го олесни програмирањето за компјутерите.

И покрај овие историски успеси, жените во технологијата долго време беа маргинализирани. Во текот на 1960-тите и 1970-тите, многу жени работеа како програмери, но со зголемувањето на престижот на професијата, бројот на жени во ова поле почна да се намалува. Ова беше последица на културните стереотипи кои ги претставуваа технологијата и инженерството како „машки“ професии.

Во последните децении, со зголеменото внимание кон правата на жените и родовата еднаквост, започнаа да се развиваат иницијативи кои имаат за цел да ги поттикнат жените да се вклучат во ИКТ секторот. Програми како Girls Who Code, Women in Tech и други иницијативи играат клучна улога во едукацијата и поддршката на жените.

Сепак, напредокот е бавен. Жените сè уште се соочуваат со дискриминација, платен јаз и ограничен пристап до менторство. Историскиот преглед покажува дека соработката меѓу

образованието, корпорациите и владите е неопходна за трајни промени.

3. Состојби и факти за родовата еднаквост во ИКТ 3.1. Статистики и анализи

Родовата еднаквост во ИКТ секторот е долгогодишен предизвик. Според истражувањата од Европската унија, жените сочинуваат само околу 17% од сите вработени во технолошките индустрии. Во глобални рамки, ситуацијата е слична, при што жените се помалку застапени на позиции како програмери, софтверски инженери и менаџери во ИКТ.

Пример е истражувањето на McKinsey од 2022 година кое покажува дека компании со родова диверзитетност на управувачки позиции имаат 25% поголема веројатност да остварат натпросечни профити. Сепак, жените остануваат подзастапени во технолошките компании, особено во улоги поврзани со развој на производи или лидерски позиции.

Табела 1: Застапеност на жени во различни ИКТ професии

Професија Процент на вработени со женски пол Програмери 10%

Софтверски инженери 12%

Технички лидери 15%

Проектни менаџри 35%

Дополнително, според податоците од Eurostat (2023):

∙ Само 1 од 3 дипломирани студенти во STEM дисциплините е жена. ∙ Жени дипломирани во ИКТ претставуваат само 17% од вкупниот број дипломирани во оваа област.

∙ Јазот за плата останува значителен, при што жените заработуваат 16% помалку од машките работници на исти позиции.

3.2. Пречки и предизвици

Родовата еднаквост во ИКТ секторот се соочува со повеќе бариери, како: 1. Културни стереотипи

Жените често се соочуваат со општествени мислења кои технологијата ја сметаат за „машка професија“. Овие стереотипи ја намалуваат нивната самодоверба и можности за кариерен развој.

2. Недостаток на ментори

Според Girls Who Code, 74% од жените истакнуваат дека би останале во ИКТ ако имаат соодветен ментор или поддршка.

3. Разликата во платите

Истражувањата покажуваат дека жените во ИКТ заработуваат 84% од платите на нивните машки колеги.

4. Нефлексибилни работни услови

Работните позиции во ИКТ често бараат долги часови и минимална флексибилност, што е посебен предизвик за жените со семејни обврски.

5. Недостаток на женски улоги за идентификација

Присуството на женски лидери е минимално, со само 7% извршни директори и 15% основачи на стартапи кои се жени. Ова влијае врз мотивацијата на идните генерации.

Табела 2: Пречки со кои се соочуваат жените во ИКТ

Тип на пречка

Недостаток на ментори 74%

Нефлескибилни работни услови 68%

Културни стреотипи 80%

Родова нерамноправност во платите 72%

Овие податоци укажуваат на неопходноста од системски промени за намалување на родовата нееднаквост. Воведувањето на програми за поддршка, создавање флексибилни услови за работа, и зголемување на видливоста на жените лидери може значително да придонесе за позитивни промени во секторот.

4. Интервенции и добри пракси

4.1. Образование и тренинзи

Еден од најефективните начини за зголемување на застапеноста на жените во ИКТ е преку образовни иницијативи и програми за тренинг. Организациите како Girls Who Code и Women in Tech спроведуваат обуки и кампањи за девојчиња и жени, каде што тие учат програмирање, веб-развој и вештини за лидерство. Универзитетите и училиштата треба да се фокусираат на промоција на STEM дисциплините кај девојчињата уште од рана возраст, преку воведување на проекти и активности кои ги истакнуваат придобивките од кариера во технологијата.

4.2 Поддршка на работници

Работодавачите имаат клучна улога во создавањето инклузивна работна средина. Добри пракси вклучуваат:

∙ Флексибилни работни услови: Овозможување работа од дома и прилагодени работни часови.

∙ Менторски програми: Вклучување на искусни професионалци кои ќе им помогнат на жените да се ориентираат и напредуваат во ИКТ.

∙ Програми за професионален развој: Обезбедување средства за обуки и сертификација за жените во технологијата.

∙ Анти-дискриминациски политики: Развивање на корпоративни регулативи кои спречуваат родова пристрасност при вработување и напредок.

4.3 Успешни истории и примери

Многу жени се веќе примери за успех во ИКТ. На пример, Шерил Сандберг, COO на Facebook, и Сусан Вожицки, CEO на YouTube, се истакнати лидери кои ги инспирираат жените во индустријата. Стартапи основани од жени, како Stitch Fix и Eventbrite, се успешни примери за лидерство и иновација.

Преку иницијативи како Google’s Women Techmakers, се промовира видливоста на жените во технологијата преку конференции, стипендии и јавни говори. Дополнително, државните иницијативи, како што се програми за финансирање на стартапи водени од жени, имаат позитивно влијание врз намалување на родовата нееднаквост.

Овие интервенции и примери ја покажуваат важноста од заеднички напори меѓу образованието, работодавачите и институциите за создавање на поволна средина за жените во ИКТ.

5. Заклучок

Родовата еднаквост во ИКТ секторот претставува значителен предизвик, но и можност за општествен и економски напредок. Иако постојат сериозни пречки, како што се социјалните стереотипи, недостатокот на менторска поддршка и јазот за платата, постојат и бројни примери кои покажуваат дека промени се можни. Преку образовни програми, корпоративни политики за инклузивност и промоција на успешни примери, може да се создаде подобра и порамноправна средина за жените во технологијата. Овие интервенции не само што придонесуваат за индивидуален напредок, туку и за повисока продуктивност и иновација во секторот. Со континуирани напори, ИКТ може да стане пример за родова еднаквост и лидерство.

6. Користена литература

1. European Commission. (2023). Women in Digital Scoreboard.

2. McKinsey & Company. (2022). Diversity Wins: How Inclusion Matters. 3. UNESCO. (2022). Cracking the Code: Girls’ and Women’s Education in STEM. 4. Girls Who Code. (2021). Annual Report on Women’s Participation in Technology. 5. World Economic Forum. (2023). Global Gender Gap Report.

6. PayScale. (2022). The State of Gender Pay Gap in Tech.

7. Прилози

Прилог 1: Табела за застапеност на жените во ИКТ