Иван Павловски
1. Вовед
Родово инклузивниот дизајн претставува процес на развој на технологии кои во предвид ги земаат потребите, искуствата и очекувањата на некои различни кориснички групи, вклучително и жените и другите маргинализирани групи.
Овој концепт се базира на идејата дека производите и услугите треба да бидат достапни и релевантни за сите, без разлика на нивниот родов идентитет.
Историски, технолошкиот развој главно бил предводен од мажи, што довело до создавање на производи кои не секогаш ги земаат предвид различните потреби на жените и други маргинализирани групи. Овој вид пристрасност може да доведе до несоодветни и нефункционални решенија за голем дел од популацијата, што го намалува опсегот и ефективноста на самите технологии.
Во овој текст ќе се осврнеме на значењето на родово-инклузивниот дизајн, неговиот историски контекст, постоечки пристрасности, како и практичните чекори кои можат да се превземат за да се создаде поинклузивен технолошки екосистем.
2. Што е инклузивен дизајн и зошто да се земе в предвид родот?
Поимот родово-инклузивен дизајн може да се дефинира како “намерно вклучување на потребите на корисниците кои веројатно се исклучени во многу други аспекти од секојдневниот живот”. Ова не значи само додавање на неколку опции за прилагодување на интерфејсите, туку суштинска промена во начинот на размислување за корисничкото искуство.
Родот е битен дел од нашиот идентитет, не засега сите нас, сакајќи го ние тоа или не, така да дизајнирање на родово-инклузивен софтвер директно има влијание врз нашите корисници.
Преку дизајнирање на родово-инклузивен софтвер и производи, можеме да обезбедиме подобро корисничко искуство и да ги елиминираме несвесните пристрасности кои можат да ги загрозат групите кои не се доволно претставени во процесот на развој.
3. Историски контекст и постоечки пристрасности
Историски гледано, жените имале органичена улога во технолошкиот развој, што резултирало со дигитални производи кои не ги земаат предвид нивните потреби и генерално биле повеќе прилагодени за машки корисници.
Неколку примери вклучуваат:
– Првите системи за препознавање на говор биле тестирани главно врз машки гласови, што ги правело помалку ефикасни за жените.
– Гласовните асистенти (Siri, Alexa) по “default” користат женски гласови и се испрограмирани да бидат послушни и да пратат наредби.
– Фитнес и здравствени апликации кои не земаат предвид специфични женски здравствени проблеми
4. Основни принципи на родово-инклузивниот дизајн
За да се обезбеди инклузивност треба да се следат неколку основни принципи:
– Разновидност во тимовите – учество на различни демографски групи во процесот на развој
– Пристапност и инклузивност – технологијата треба да биде дизајнирана за сите корисници, без разлика на родот или способностите
– Разбирање на различни кориснички искуства – истражување и тестирање на различни групи на корисници
– Конвенционалниот јазик често функционира во бинарна форма, исклучувајќи ги другите родови, примери вклучуваат употреба на тој/таа наместо некои поинклузивни термини
5. Дизајнирање на форми и прашања/известување кои не го земаат предив родот
Некои примери за подобрување на родово-инклузивниот дизајн вклучуваат:
– “Почитуван/а, ви благодариме за вашиот интерес во…” може да се замени со “Почитувани, ви благодариме за вашиот интерес во…”
– Форми каде што единствено може да избереме два рода (машко/женско), ваквите форми многу често може да се и непотребни, зошто воопшто овој продукт треба да го знае нашиот род, што е нешто наше и приватно
– Користење на зборови што се суштински родови во контекст каде што тоа реално не е потребно
“Девојки ви ја претставуваме нашата најнова колекција на шминки” “Вашата сопруга ќе ги обожава овие нови тави за готвење”
– Користење на заменки како нејзино/негово кои може лесно да се заменат со нивно
Еден добар пример од популарната Instagram апликација
6. Визуелни ефекти, креирање на инклузивна репрезентација
Луѓето се претставуваат и идентификуваат на различни начини, фактот дека луѓето подобро се поврзуваат со некои производи/искуства кои се инклузивни кон сите носи само бонуси кон самата компанија.
За да ја пренесете родово-инклузивната визија во пракса доволни се неколку работи:
– Не поддржувајте родови стереотипи, преку визуелен дизајн (избор на боја, типографија…)
– Користете фотографии и илустрации на луѓе од различни родови и опкружувања
– Избегнувајте доделувајте слики/аватари кои сугерираат родови на поединечни корисници или на група од корисници.
7. Продукти и искуства кои се категоризирани според род
Некои онлајн продукти се под големо влијание на начинот на кој ги категоризираме луѓето врз основа на претпоставениот род (најчесто мажи/жени)
Најчесто дизајнерите на овие продукти не ги земаат предвид индивидуалните чувства на луѓето надвор од оваа наједноставна категоризација
За пример се повеќето “е-продавници” кои типично ги категоризираат нивните продукти на мажи или жени.
Некои корисници може сакаат да пазарат и од двете категории, што предизвикува лошо корисничко искуство.
Дополнително оваа категоризација може да влијае и психички на самите корисници, опшеството очекува да сте во една од овие две категории и да предизвика нелагодност и емоционални проблеми.
8. Улога на едукацијата
Едукацијата игра клучна улога во промовирање на родовата еднаквост во ИТ секторот.
Некои иницијативи кои имаат за цел да ја намалат родовата пристрасност во технологијата вклучуваат:
– Програми како “Girls Who Code” и “SheCodes”
– Едукативни работилници и семинари за родова свест во технолошките компании – Воведување на регулативи за елиминирање на родовата пристрасност
9. Заклучок
Родово-инклузивниот дизајн не е само тренд, туку непходност за создавање праведна и достапна технологија за сите. Со елиминирање на пристрасностите и со активна инклузивност, можеме да дизајнираме производи што ги одразуваат потребите на целото општество. Ова не само што придонесува за етичка и општествена одговорност, туку носи и бизнис бенефиции преку поширок досег и подобро корисничко искуство.
Користена литература:
https://careerfoundry.com/en/blog/ux-design/design-for-every-gender/ https://careerfoundry.com/en/blog/ux-design/beginners-guide-inclusive-design/ https://inclusivedesignprinciples.org
https://medium.com/@varshasastry.k/unlocking-inclusive-ux-harnessing-gender-inclusive language-for-design-success-7b93537f847d