Како да се позиционираме — или можеби, како да се депозиционираме — во просторот меѓу корпоративниот и државниот феминизам, тој простор што не е ниту едното ниту другото, туку можеби токму отсуството на двете, или пак нивното заемно поништување? Дали воопшто постои таква позиција, или секој обид за нејзино дефинирање веќе е зафатен од мрежата на дискурси што ги произведуваат токму тие два феминизми што се обидуваме да ги деконструираме? Ова прашање — кое не е само теоретско, туку и длабоко политичко — нѐ води кон преиспитување на самите категории со кои оперираме, категории што секогаш веќе се вплетени во односите на моќ што наводно ги критикуваме.

Корпоративниот феминизам — тој привиден прогрес што се мери со бројот на жени-извршни директорки, со „пробивањето на стаклениот плафон”, со „lean in” филозофијата на Шерил Сендберг — функционира како совршен сојузник на неолибералниот капитализам, претворајќи ја еманципацијата во стока, а родовата еднаквост во маркетиншка стратегија. Како што забележува Ненси Фрејзер во својата критика на начинот на кој феминизмот стана „слугинка на капитализмот”, движењето што започна како критика на капиталистичката експлоатација заврши придонесувајќи клучни идеи за неговата најнова неолиберална фаза. Корпоративниот феминизам не ги преиспитува структурните нееднаквости, туку ги маскира преку индивидуалистичка реторика на „личен избор” и „самоосвојување”. Тој не прашува зошто жените заработуваат помалку, туку како индивидуалните жени да преговараат за повисоки плати; не ги анализира причините за родовата сегрегација на пазарот на трудот, туку слави исклучоци што „успеале” во машки доминирани индустрии. Но, дали овој феминизам е навистина феминизам, или е само уште еден начин на кој капиталот ги апсорбира и неутрализира критиките насочени кон него?

Од друга страна, државниот феминизам — оној што се манифестира преку родови квоти, политики за родова еднаквост, институционални механизми и законодавство — се соочува со сопствените контрадикции и ограничувања. Како што покажува истражувањето на Јохана Кантола и Џудит Сквајрс, концептот на „државен феминизам” веќе не ја доловува комплексноста на новите форми на феминистички ангажман. Европската Унија, на пример, се претставува себеси како глобален промотор на родовата еднаквост, но нејзините политики често остануваат заробени во либералната визија што не ги преиспитува темелно структурите на моќ. Родовата еднаквост станува инструмент на „мека моќ” во меѓународните односи, начин на кој ЕУ го гради својот идентитет како „прогресивен актер” наспроти „назадните други” — реторика што често крие колонијални и империјалистички импулси. Дали е возможно да се замисли државен феминизам што не би бил инструментализиран за геополитички цели, што не би бил сведен на бирократски процедури и квантитативни индикатори?

Трамповата администрација, со својата експлицитна анти-феминистичка агенда, ни нуди друг аспект на оваа проблематика — директен напад врз женските права преку укинување на финансирањето за организации што поддржуваат сексуално и репродуктивно здравје, преку назначување на конзервативни судии во Врховниот суд, преку поткопување на политиките за родова еднаквост. Овој отворен антагонизам кон феминизмот — кој продолжува и во неговиот втор мандат со извршни наредби против „родовата идеологија” — парадоксално, ја прави видлива зависноста на женските права од државните структури, покажувајќи колку е кревка институционалната поддршка за родовата еднаквост. Но, дали отпорот кон овие политики треба да се сведе на одбрана на либералниот државен феминизам, или треба да отвори простор за порадикална критика на самите структури што ги произведуваат и одржуваат родовите нееднаквости?

Можеби токму во тој меѓупростор — во пукнатината меѓу корпоративниот и државниот феминизам — се наоѓа можноста за феминизам што не би бил ниту апсорбиран од пазарот, ниту инструментализиран од државата. Феминизам што би ги преиспитувал не само видливите манифестации на родовата нееднаквост, туку и самите дискурзивни и материјални услови што ги прават возможни тие нееднаквости. Феминизам што не би се задоволил со вклучување на жените во постоечките структури на моќ, туку би ги трансформирал самите тие структури. Но, дали таквиот феминизам може да избегне да биде повторно кооптиран, апсорбиран, неутрализиран? Дали може да избегне да стане уште еден производ на пазарот или уште еден инструмент на државата?

Комодифицираниот државен феминизам — концепт што го развиваат современите теоретичарки — ги адресира токму овие испреплетувања на феминистичкиот активизам, државните политики и пазарната логика. Тој укажува на начините на кои феминистичките идеи се претвораат во стока, како државните институции ги присвојуваат и трансформираат феминистичките барања, како пазарот ги апсорбира и неутрализира критиките. Но, дали овој концепт нуди излез од ќор-сокакот, или само го опишува? Дали ни помага да замислиме и практикуваме феминизам што би бил отпорен на комодификација и инструментализација?

Можеби прашањето не е како да се позиционираме меѓу корпоративниот и државниот феминизам, туку како постојано да ги деконструираме и реконструираме самите категории со кои мислиме, како да создаваме простори на отпор што не би биле веднаш апсорбирани од системите што ги критикуваме. Можеби токму во таа постојана деконструкција, во тоа одбивање да се фиксираме во една позиција, во тоа инсистирање на отвореноста и недовршеноста на феминистичкиот проект, лежи можноста за феминизам што не би бил ниту корпоративен, ниту државен, туку постојано во движење, постојано во процес на самокритика и трансформација.

Или, можеби, самото прашање за „позицијата меѓу” веќе претпоставува бинарност што треба да ја преиспитаме — како да постојат само две опции, два пола меѓу кои треба да се позиционираме. Можеби треба да размислуваме не за позиција, туку за движење, за процес, за постојано преговарање и преиспитување на границите меѓу различните феминизми, за создавање на простори што не би биле дефинирани ниту од пазарот, ниту од државата, туку од самите феминистички практики и борби. Но, дали таквите простори се возможни во свет структуриран од капиталистичките односи и државните апарати? И ако се возможни, како би изгледале?