Автор Анастасија Раневска
1. Вовед
Во последните неколку години, виртуелната реалност (VR) се појави како една од највозбудливите технолошки иновации. Од своите почетоци како научна фантастика до денешната реалност, VR нуди неверојатни можности за трансформирање на нашите искуства и перцепции. Не само што VR се користи за забава, туку исто така има потенцијал да направи големи промени во општеството, особено кога станува збор за социјалните прашања како што е родовата еднаквост.
Ова е важно затоа што VR може да создаде светови каде што луѓето можат да ги доживеат животните искуства на други, буквално ставајќи се во нивни чевли. Оваа способност за поттикнување на емпатија и разбирање е нешто што може да ги промени нашите погледи на светот и да помогне во рушење на старите стереотипи. Во оваа семинарска работа ќе истражиме како виртуелната реалност може да се користи за промоција на родовата еднаквост и како оваа технологија може да влијае на нашето општество на позитивен начин.
2. Историски и технолошки развој на виртуелната реалност
Да се вратиме малку назад во времето и да ги истражиме корените на виртуелната реалност. Оваа технологија започна како концепт во 1960-тите, кога научниците и иноваторите почнаа да експериментираат со симулации кои можат да го измамат умот да мисли дека е на друго место. Една од првите иновации беше Sensorama, уред кој комбинираше визуелни, аудио, и тактилни стимули за да создаде целосно потопување. Ова беше само почетокот на патот кон она што денес го знаеме како VR.
Во 1980-тите, концептот на VR почна да добива пошироко внимание, особено со развојот на Virtuality системите кои беа првите комерцијални VR уреди. Овие системи беа претежно користени во аркадни игри и беа многу скапи за обичните потрошувачи. Сепак, тие поставија темели за идниот развој и истражување во оваа област.
Првите VR уреди беа големи, често опремени со кабли и сложени хардверски компоненти. Овие системи бараа значителна компјутерска моќ и беа ограничени во однос на
3
резолуцијата и фреквенцијата на освежување, што резултираше со појава на VR болест кај некои корисници.
Во текот на 1990-тите, интересот за VR се намали поради технолошките ограничувања и високите трошоци. Сепак, научниците и инженерите продолжија да работат на усовршување на технологијата. Во овој период, VR најде примена во специјализирани области како што се воените симулации и медицинската обука, каде што можеше да се користи за создавање ефективни и безбедни тренинг средини.
Сепак, вистинскиот пробив дојде во 21-от век, со напредокот во компјутерската моќ и графичките процесори. Денес, има уреди како Oculus Rift и HTC Vive, кои обезбедуваат неверојатно реалистични искуства. Овие уреди се многу полесни, поприфатливи и достапни за пошироката јавност, што овозможи експанзија на VR во различни индустрии и апликации.
VR се користи за решавање на социјални прашања како што е родовата еднаквост. Преку симулации кои ги изложуваат корисниците на различни животни искуства, VR може да помогне во рушење на стереотипите и зголемување на емпатијата. На пример, програми кои овозможуваат на мажите да го доживеат секојдневниот живот на жени во различни култури и општества, можат да ги отворат очите за предизвиците со кои се соочуваат жените и да поттикнат позитивни промени.
Технологијата продолжува да се развива со забрзано темпо. Новите иновации, како што се безжичните VR уреди и подобрените графички капацитети, ветуваат уште поголемо потопување и реалистичност. Со текот на времето, VR може да стане интегрален дел од нашето секојдневие, трансформирајќи го начинот на кој комуницираме, учиме и работиме.
3. Виртуелната реалност како алатка за емпатија
Една од најмоќните карактеристики на виртуелната реалност (VR) е нејзината способност да поттикне емпатија – способноста да се разберат и почувствуваат емоциите, искуствата и перспективите на другите луѓе. Во свет кој често е поделен од стереотипи, предрасуди и
4
недоразбирања, VR има потенцијал да стане мост кој ги поврзува луѓето преку искуства што ги рушат бариерите на неразбирањето.
На пример, со помош на VR можеме да го доживееме животот на човек кој се обидува да избега од војна, или пак, животот на жена која се соочува со секојдневна дискриминација на работното место. Можеме да ги почувствувате нивните стравови, предизвици и надежи. Ова не е само замисла – ова е реалност што VR ја овозможува.
Преку создавање на искуства кои ги ставаат корисниците во чевлите на други лица, VR може да им помогне на луѓето да ја разберат перспективата на запоставените групи. На пример, симулации кои покажуваат како е да се биде жртва на рацизам, сексизам или било каков вид на дискриминација, можат да ги отворат очите на оние кои никогаш не се соочиле со такви ситуации. Тоа е нешто што ниту една книга, документарен филм или предавање не може да го направи со истата ефикасност.
Истражувањата покажуваат дека луѓето кои користат VR за да го искусат животот на лица од различни раси, етнички групи или родови, покажуваат значително зголемување на емпатијата и намалување на предрасудите. Ова не е само некаква теорија, ова е реалност. На пример, во една студија, учесниците кои користеле VR за да го искусат животот на бездомник, подоцна покажале зголемена свесност за проблемите со бездомништвото и биле повеќе подготвени да помогнат преку донации или волонтирање.
Како VR би можел да го промени начинот на кој луѓето гледаат на светот? Кога ќе почувствуваме како е да бидеме во кожа на некој што се соочува со социјална неправда, тоа не менува. Тоа не е само моментално искуство – тоа е нешто што останува со нас и го менува нашиот начин на размислување. Ова е она што го прави VR толку моќна алатка за емпатија.
Еден од најголемите потенцијали на VR е неговата примена во решавање на современите социјални проблеми. Во свет каде што луѓето често се поделени поради различни ставови и културни разлики, VR може да биде алатка која ќе ги зближи преку разбирање.
Во корпоративниот свет, VR се користи за обука на вработените за несвесните предрасуди и важноста на инклузивноста. Преку интерактивни сценарија, вработените можат да видат
5
како нивните зборови или однесување влијаат врз другите, што ги прави поподготвени да создадат поинклузивна и поддржувачка работна средина.
4. Родовата еднаквост и предизвиците во современото општество
Родовата еднаквост е еден од најзначајните и најкомплексните предизвици со кои се соочува современото општество. Иако во изминатите години сме сведоци на значителен напредок, особено во однос на правата на жените, пристапот до образование и можностите за вработување, многу аспекти на родовата нееднаквост остануваат длабоко вкоренети во нашите култури, институции и секојдневни практики. Ова е проблем кој не се однесува само на жените – тоа е предизвик кој ги засега сите нас, бидејќи вистинската еднаквост придонесува за поправедно, поинклузивно и позадоволно општество за сите.
Еден од главните фактори кои ја одржуваат родовата нееднаквост се стереотипите. Од најрана возраст, девојчињата и момчињата се изложени на различни очекувања и норми кои ги обликуваат нивните улоги во општеството. Девојчињата често се охрабруваат да бидат грижливи, емпатични и послушни, додека момчињата се поттикнуваат да бидат амбициозни, независни и доминантни. Овие стереотипи се рефлектираат во сите аспекти на животот, од начинот на кој ги воспитуваме децата, до тоа како се третираат мажите и жените на работното место.
На пример, жените често се соочуваат невидлива бариера која ги спречува да напредуваат во своите кариери, дури и кога имаат исто или повисоко ниво на квалификации и способности како нивните машки колеги. Во корпоративниот свет, жените се помалку застапени на лидерски позиции, а оние кои успеваат да стигнат до врвот често се соочуваат со предрасуди и преголеми очекувања.
Од друга страна, и мажите се соочуваат со предизвици кои произлегуваат од родовите стереотипи. На пример, се очекува да бидат главни издржувачи на семејствата, што создава притисок и стрес. Исто така, мажите кои избираат професии или улоги кои традиционално се сметаат за „женски“(На пример воспитувачи, медицински сестри или домаќини) често се соочуваат со осудување или потценување.
6
Иако многу земји имаат усвоено закони и политики кои ги промовираат правата на жените и родовата еднаквост, практичната имплементација на овие мерки често е бавна и неефикасна. Некои од најголемите предизвици вклучуваат:
Разлика во платите: Жените сè уште заработуваат помалку од мажите за истата работа. Според глобалните извештаи, жените во просек заработуваат околу 20% помалку од мажите, што е резултат на дискриминација, стереотипи и недостаток на транспарентност во платите.
Недостаток на застапеност во политиката и лидерството: Иако има повеќе жени во политиката отколку кога било порано, тие сè уште се малцинство во многу парламенти и влади низ светот. Ова значи дека женските гласови и перспективи често се маргинализирани при донесувањето на важни одлуки.
Насилство врз жените: Родово базираното насилство останува еден од најголемите проблеми на глобално ниво. Милиони жени и девојчиња се жртви на физичко, сексуално и психолошко насилство, често во рамките на нивните домови или заедници.
Нееднаквост во грижата за домот и семејството: Жените се уште носат непропорционален товар кога станува збор за домашните обврски и грижата за децата, што често ги ограничува нивните можности за професионален развој.
Недостаток на инклузивно образование: Во многу делови од светот, девојчињата сè уште се соочуваат со пречки во пристапот до образование, што ги лишува од можноста да ги остварат своите потенцијали.
Виртуелната реалност (VR) нуди уникатни можности за справување со родовата нееднаквост преку едукација, подигнување на свеста и рушење на стереотипите. Преку создавање на интерактивни и емпатични искуства, VR може да им помогне на луѓето да ги разберат предизвиците со кои се соочуваат другите и да ги поттикне на акција.
Едукација и подигнување на свеста: VR може да создаде симулации кои ги прикажуваат секојдневните искуства на жените кои се соочуваат со дискриминација, сексуално вознемирување или нееднаквост на работното место. На пример, мажите можат да искусат како е да бидат игнорирани на состаноци, да се соочуваат со несоодветни коментари или
7
да бидат потценети за нивните способности. Ваквите искуства можат да ги отворат очите за проблемите кои можеби не ги забележуваат во нивниот секојдневен живот.
Исто така во образованието VR се користи за да ги охрабри девојчињата да се занимаваат со науки и инженерство, преку создавање на интерактивни симулации кои ги прикажуваат успешните жени во овие области.
5. Примена на VR за промоција на родовата еднаквост
Виртуелната реалност (VR) е технологија која има потенцијал да создаде значителни промени во општеството, особено кога станува збор за промоција на родовата еднаквост. Со својата способност да создаде интерактивни и емпатични искуства, VR може да го трансформира начинот на кој го разбираме и адресираме овој глобален предизвик. Примената на VR за оваа цел може да се забележи во различни области, како што се образованието, работните места и социјалните кампањи. Оваа технологија може да биде клучен инструмент за рушење на стереотипите, намалување напредрасудите и поттикнување на акција за создавање на поправедно општество.
Една од најважните области каде што VR може да се примени за промоција на родовата еднаквост е образованието. Образованието е основата на секое општество, и преку него можеме да ги обликуваме ставовите и вредностите на младите генерации. VR симулациите можат да се користат за создавање на интерактивни лекции кои ги учат учениците за важноста на родовата еднаквост, рушењето на стереотипите и почитувањето на различностите.
На пример, учениците можат да бидат ставени во улога на девојчиња кои се соочуваат со предизвици како што се ограничен пристап до образование или дискриминација во училиштата. Преку овие искуства, младите можат да развијат емпатија и подобро разбирање за тоа како изгледа животот на оние кои се соочуваат со нееднаквости. Дополнително, VR може да се користи за охрабрување на девојчињата да се занимаваат со науки, технологија, инженерство и математика (STEM), преку прикажување на успешни примери на жени во овие области.
8
Исто така, оваа технологија може да се користи за рушење на стереотипите кај момчињата, покажувајќи им дека улогите како воспитувачи, медицинари или домаќини се исто толку важни и достојни како и традиционално “машките“ професии. На овој начин, VR може да помогне во создавање на нова генерација која ги прифаќа и поддржува принципите на родовата еднаквост.
Работните места се уште една клучна област каде што VR може да се примени за промоција на родовата еднаквост. И покрај напредокот, многу компании и организации сеуште се соочуваат со несвесни предрасуди кои го ограничуваат напредокот на жените и другите запоставени групи. VR може да биде моќна алатка за обука и едукација на вработените за важноста на инклузивноста и елиминирањето на дискриминацијата.
Преку VR симулации, вработените можат да бидат ставени во ситуација каде што ќе го доживеат секојдневниот живот на нивните колеги кои се соочуваат со родова дискриминација. На пример, менаџерите можат да искусат како изгледа да бидат игнорирани на состаноци или да се соочуваат со предрасуди при носење на одлуки. Ваквите искуства можат да ги отворат очите на вработените и да ги поттикнат да размислат за своето однесување и ставови.
Дополнително, VR може да се користи за обука на лидерите во компаниите за тоа како да создадат поинклузивна работна средина. Преку интерактивни сценарија, тие можат да научат како да препознаат и адресираат проблеми како што се разликите во платите, недостатокот на застапеност на жените во лидерските позиции и родово базираното вознемирување.
Во последните години, неколку организации и иницијативи почнаа да ја користат VR технологијата за промоција на родовата еднаквост. Еден пример е проектот Walk a Mile in Her Shoes, кој користи VR за да им овозможи на мажите да го доживеат секојдневниот живот на жените кои се соочуваат со дискриминација и вознемирување. Преку овие искуства, учесниците можат да развијат емпатија и подобро разбирање за предизвиците со кои се соочуваат жените.
Друг пример е иницијативата на ОН UN Women, која користи VR за да ја подигне свеста за родовата нееднаквост и насилството врз жените. Преку интерактивни симулации,
9
корисниците можат да го доживеат животот на жени кои се жртви на насилство и да научат за начините на кои можат да помогнат.
Иако VR има голем потенцијал за промоција на родовата еднаквост, важно е да се препознаат и некои од предизвиците и ограничувањата на оваа технологија. Еден од главните предизвици е пристапноста – VR технологијата се уште е релативно скапа и не е достапна за сите. Ова значи дека нејзината примена може да биде ограничена на одредени групи и региони.
Дополнително, важно е да се осигура дека VR искуствата се внимателно дизајнирани и етички спроведени. Некои симулации можат да бидат премногу интензивни или трауматични за корисниците, па затоа е важно да се создадат искуства кои ќе бидат ефективни, но истовремено безбедни и инклузивни.
6. Предизвици и ограничувања на VR технологијата
Иако виртуелната реалност (VR) е една од најиновативните технологии на денешницата, таа не е без свои предизвици и ограничувања. Како и секоја нова технологија, VR се соочува со технолошки, економски, етички и општествени бариери кои го ограничуваат нејзиниот потенцијал за широка примена. За да стане ефективна алатка, особено во области како што е промоцијата на родовата еднаквост, потребно е да се адресираат овие проблеми и да се работи на нивното надминување.
Еден од најголемите предизвици со VR технологијата е нејзината технолошка сложеност и ограничувања. VR уредите, како што се очилата за виртуелна реалност и другата придружна опрема, бараат значителна процесорска моќ и висококвалитетен хардвер за да обезбедат реалистично и непрекинато искуство. Ова значи дека корисниците треба да имаат пристап до напредни компјутери или конзоли, што значително ја зголемува цената на технологијата.
Високата цена на VR уредите е уште еден голем предизвик. Иако цените на VR хардверот постепено се намалуваат, тие сè уште не се доволно достапни за пошироката популација.
10
Ова е особено проблематично во земјите во развој, каде што многу луѓе немаат пристап до основни технолошки уреди, а камоли до напредни VR системи.
Покрај тоа, развојот на VR содржини е скап и бара специјализирани вештини. Создавањето на квалитетни и интерактивни VR искуства бара тимови од програмери, дизајнери и експерти за содржина, што ја зголемува цената на проектите. Ова значи дека многу организации, особено оние кои работат на социјални прашања како што е родовата еднаквост, можеби немаат доволно ресурси за да инвестираат во VR.
Етичките предизвици поврзани со VR се исто така значајни и не смеат да се занемарат. Една од главните грижи е поврзана со создавањето на искуства кои можат да бидат премногу интензивни, трауматични или дури и манипулативни. На пример, симулации кои имаат за цел да ја подигнат свеста за насилството врз жените можат да бидат премногу вознемирувачки за некои корисници, особено за оние кои имаат лично искуство со такви ситуации.
Дополнително, постои ризик VR да биде злоупотребена за создавање на содржини кои ги засилуваат стереотипите или ги маргинализираат одредени групи. Ова значи дека креаторите на VR содржини треба да бидат особено внимателни и етички одговорни при дизајнирањето на своите проекти.
Една од најголемите бариери за примена на VR е нејзината ограничена достапност. Како што беше споменато, високата цена на хардверот и софтверот значи дека многу луѓе, особено во сиромашните заедници, немаат пристап до оваа технологија. Ова е посебно проблематично кога станува збор за примена на VR за социјални цели, како што е промоцијата на родовата еднаквост. Ако само мал број луѓе можат да ги користат овие алатки, нивното влијание ќе биде ограничено.
Дополнително, во многу делови од светот, луѓето немаат пристап до стабилна интернет конекција, што е неопходно за многу VR апликации. Ова ја ограничува употребата на VR во руралните и економски помалку развиените области.
11
7. Заклучок
Виртуелната реалност претставува моќна алатка за промоција на родовата еднаквост. Преку создавање на интерактивни и емпатични искуства, оваа технологија може да помогне во рушење на стереотипите и намалување на предрасудите. Сепак, потребни се дополнителни истражувања и инвестиции за да се осигура дека VR ќе биде достапна и ефективна за сите.
Ако сакаме да го искористиме целосниот потенцијал на VR, треба да направиме оваа технологија да биде достапна за сите. Исто така треба да се осигураме дека искуствата што ги создаваме се етички и безбедни за корисниците. Со овие чекори, VR може да стане моќна алатка за создавање на поеднакво и пофер општество.
8. Извори:
1. Stanford University – Gendered Innovations.
2. Medium – The Power of Virtual Reality in Advancing Gender Equality. 3. Travancore Analytics – Virtual Reality and Gender Bias.
4. ResearchGate – Impact of Virtual Reality on the Expression of Gender Identity. 5. Frontiers in Virtual Reality – Gender Expression and Identity.
12