Институтот за родови студии при Филозофскиот факултет на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје со особена чест ја најавува иницијативата за формирање на Родова ВИ Мрежа (GenderAI Network) – прва национална мрежа која ги обединува академската заедница, стручната јавност и граѓанските организации, посветена на истражување, промоција и застапување на родова еднаквост во контекст на развој, примена и критичка евалуација на вештачката интелигенција (ВИ/AI). Оваа иницијатива произлегува од длабока потреба за интегрирање на родовите перспективи во современите дигитални технологии, особено имајќи го предвид интензивното влијание на ВИ (AI) врз сите сфери на општествениот живот – од образованието и пазарот на труд, до здравството, јавните политики и медиумите.
Родова АИ Мрежа (GenderAI Network) е замислена како интердисциплинарна и инклузивна платформа која поттикнува размена на знаење, критичка рефлексија и заедничко делување меѓу академската заедница, граѓанските организации, стручната јавност, професионалци од различни сектори, истражувачи, креатори на политики и сите засегнати страни. Во услови на брза дигитална трансформација и зголемена автоматизација, ризиците од репродукција и продлабочување на родови стереотипи и дискриминаторни практики преку ВИ (AI) се реални и комплексни. Затоа, мрежата ќе работи на развивање на критички компетенции, алатки и пристапи што ќе овозможат одговорно, етичко и родово сензитивно користење на технологијата, со посебна ориентација кон идентификување, спречување и елиминирање на нееднаквостите кои можат да произлезат од автоматизираните системи.
Визија
Родова АИ Мрежа (GenderAI Network) има за цел да стане прогресивно јадро и двигател на промени во националниот и регионалниот контекст, промовирајќи ја родовата еднаквост како суштинска вредност во дигиталното алгоритамско општество. Мрежата ќе ги обедини напорите, знаењата и капацитетите на академијата, стручната јавност и граѓанскиот сектор, за да влијае врз креирањето и примената на фер, инклузивни и одговорни технолошки решенија. Преку оваа заедничка платформа ќе се поттикнуваат иновативни истражувања, критички анализи и јавни дебати, со цел да се обезбеди дека дигиталниот напредок оди рака под рака со унапредување на човековите права и социјалната правда.
Мисија
Мисијата на Родова АИ Мрежа (GenderAI Network) е да обезбеди гласност, лидерство и заедничко дејствување во насока на интегрирање на родова еднаквост во сите процеси поврзани со вештачката интелигенција (ВИ/AI). Мрежата се води од принципите на солидарност, еднаквост, транспарентност, партиципативност и отчетност, обезбедувајќи простор за инклузивен дијалог и конструктивна соработка. Преку организирање на едукативни и истражувачки програми, јавни настани, работилници и обуки, ќе се работи на подигнување на јавната свест и зголемување на капацитетите на сите чинители – академски, професионални и граѓански – за препознавање и адресирање на родовите предизвици во дигиталната ера.
Цели
– Зголемување на видливоста на прашањата поврзани со родот и вештачката интелигенција (ВИ/AI) во јавниот дискурс, медиумите и политиките, преку јавни дебати, публикации и медиумски кампањи.
– Поттикнување на развој и примена на етички и родово одговорни технологии на полето на ВИ (AI) преку соработка со развивачи, инженери и дизајнери на ВИ (AI) системи.
– Зајакнување на капацитетите на граѓанските организации, академскиот сектор, стручната јавност, професионалците и поединци за идентификување и адресирање на родовите предизвици во дигиталната ера, преку обуки, менторски програми и размена на добри практики во областа на ВИ (AI).
– Промовирање на иновативни истражувања и анализи за влијанието на ВИ (AI) врз родовата еднаквост, со цел обезбедување научна основа за креирање на политики и практики.
– Поттикнување на соработка и партнерства помеѓу организации и институции од различни сектори за интегрирање на родовата перспектива во сите аспекти на дигиталниот развој и примената на ВИ (AI).
Првични активности
Во октомври 2025 година, Родова АИ Мрежа (GenderAI Network) ќе започне со бесплатни обуки за етичко користење на вештачката интелигенција (ВИ/AI) во областа на родовата еднаквост. Обуките се наменети за претставници на граѓански организации, академски работници, истражувачи, студенти, стручната јавност, професионалци, новинари и сите заинтересирани кои сакаат да ги развијат своите знаења и вештини за одговорно користење на ВИ (AI). Програмата ќе вклучува предавања, интерактивни работилници и менторски сесии со домашни и меѓународни експерти, овозможувајќи градење на заедница на практичари и истражувачи посветени на оваа тема. Официјалниот почеток на функционирањето на мрежата и стартот на обуките ќе се одржат во просториите на Филозофскиот факултет во Скопје.
Ги покануваме сите заинтересирани организации, институции, истражувачи, стручната јавност, професионалци и поединци кои ја препознаваат важноста на интегрирање на родовата перспектива во дигиталната ера да се приклучат кон оваа иницијатива. Вашиот придонес е клучен за изградбата на инклузивно, праведно и одговорно дигитално алгоритамско општество, каде секој глас и секоја перспектива се слушнати и вреднувани.
За дополнителни информации и пријавување, обратете се на: rodovistudii@fzf.ukim.edu.mk.
Оваа иницијатива е дел од активностите на Филозофскиот факултет – Скопје, кој како прва високообразовна установа во современата историја на Македонија оваа година одбележува 105 години од своето постоење.
Со почит,
Институт за родови студии
Филозофски факултет, УКИМ – Скопје