Енсар Ибраими
Вовед
Родовите стереотипи и предрасуди се од клучно значење во современото општество, особено во доменот на изборот на професија, каде што често ограничуваат можности и формираат бариери за развој. Во индустријата на информациски технологии (ИТ), овој феномен е особено истакнат, бидејќи традиционално се гледа како област која е доминирана од мажи. Сепак, со напорите за промоција на еднаквоста и инклузивноста, постојат напори да се направи простор за жените во оваа индустрија. Овој текст разгледува како родовите стереотипи и предрасуди влијаат на изборот на професија во ИТ и како можат да се отстранат пречките за создавање еднакви можности за сите.
Родовите стереотипи во ИТ индустријата и напорите за создавање еднакви можности
Стереотипите и предрасудите се два важни концепта коишто влијаат на нашето перцепирање на светот и нашето однесување во социјалните групи. Како што сугерираат овие термини, предрасудите се претходни, често негативни, ставови за група луѓе засновани само на нивното членство во таа група, без да се земат предвид индивидуалните карактеристики на лицето. Стереотипите, пак, се генерализации кои им припишуваат исти карактеристики на сите членови на една група, без оглед на нивните лични разлики.
Кога овие две компоненти – емоционалната (предрасудите) и когнитивната (стереотипите) – се спојат, резултатот е дискриминација, која може да има сериозни последици за поединците. За жал, овие стереотипи и предрасуди се многу присутни во многу сфери на животот, а една од нив е и изборот на професија. Во индустријата на информациски технологии (ИТ), постојат длабоки родови стереотипи кои ги ограничуваат можностите на жените и ги насочуваат мажите кон доминантни позиции во оваа област.
Иако стереотипот дека ИТ е “машка” професија е сеуште распространет, се појавуваат иницијативи и програми кои се трудат да ги срушат овие бариери и да ја охрабрат помалку застапената група, жените, да се вклучат во овој сектор. Овие програми им нудат поддршка преку менторски активности, образовни стипендии и информативни кампањи кои ги истакнуваат успешните примери на жени кои успеале да ги пробијат овие стереотипи и да станат лидери во ИТ индустријата.
Со разбиените стереотипи и предрасуди, се отвораат нови можности за еднаквост и пристапност на сите, без оглед на нивниот род. Технологијата има моќ да го промени општеството и да ги отстрани овие бариери, а истовремено да обезбеди пристап на сите полови до еднакви можности. Работата на создавање инклузивни платформи и заедници во ИТ индустријата е важен чекор за создавање еднакви можности за сите и помагање на жените да се вклучат во светот на технологијата, кој традиционално бил доминиран од мажи.
Стереотипи и Предрасуди: Поглед на Општествените Конструкции и Родовата Нееднаквост
Стереотипите и предрасудите се два од најчестите механизми на социјално формирање, кои влијаат на перцепцијата и однесувањето на поединци или групи. Тие не само што ги обликуваат индивидуалните ставови, туку можат да предизвикаат сериозни социјални поделби и конфликти. Стереотипите, како генерализации кои обично се наметнуваат на сите членови на некоја група, создаваат несправедливи и неправедни претпоставки кои на крајот доведуваат до дискриминација. На ист начин, предрасудите се емоционални
претпоставки кои често се базирани на лични чувства и стравови, а не на реални искуства или факти.
Понекогаш, наизглед безопасни и неважни опсервации или претпоставки за различни групи на луѓе, како што се оние со тетоважи, пирсеви или невообичаени фризури, можат да предизвикаат штетни ефекти врз нивната лична и професионална слика. Кога таквите ставови ги негираат уникатните карактеристики на поединците и ги ставаат во општи категории, тие создаваат погрешни претпоставки и ограничуваат лични и социјални можности.
Кога се зборува за родови стереотипи, тие се исто така тесно поврзани со стереотипите за други групи. Примерите од секојдневниот живот, како што се очекувањата за жените да бидат пасивни и подложни, а мажите да бидат силни и решителни, влијаат на индивидуалните и социјалните односи. Такви родови стереотипи се препознаваат во различни области, од домаќинствата до професионалните избори, каде што се очекува жените да работат во грижа за деца, додека мажите да бидат одговорни за физичките и надворешните задачи.
Заедно со овие ставови, законодавството игра клучна улога во напорите за елиминација на дискриминацијата. Конвенцијата на Обединетите нации и стратегиите за родова еднаквост кои се усвоени на национално и меѓународно ниво, претставуваат важен чекор напред во обезбедувањето еднакви права и можности за сите. Спроведувањето на овие документи и стратешки цели е клучно за изградбата на праведни и еднакви општества.
Примената на принципите на родова еднаквост не е само правна обврска, туку и општествена потреба која ќе придонесе за создавање на услови во кои секој поединец ќе има можност да напредува без да биде подложен на стереотипи или предрасуди.
Во Европа, одредени родови стереотипи и предрасуди се нагласени како сериозна причина за дискриминација, а Европскиот суд за човекови права ги истакнува како загрижувачки во случаите на насилство и родова дискриминација.
Првата група на стереотипи се заснова на претпоставката за супериорност на мажите и инфериорност на жените, што доведува до поширока практична примена на насилство, особено во формата на домашно насилство, како средство на контрола врз жената. Оваа
предрасуда се држи живо и во современото општество, понекогаш дури и во институциите, со што создава простор за толерирање на насилството и ненадминатите нивоа на патријархални погледи.
Втората група на стереотипи се однесува на социјалните улоги, што ја истакнува мајката како примарна фигура за грижа за децата и старите членови на семејството, додека таткото има улога да обезбеди финансиски средства за семејството. Овие ограничувачки стереотипи резултираат со потиснување на жените во традиционални улоги, а се создаваат бариери за поединците кои не го следат овој шаблон. Мажите, исто така, подлежат на родови стереотипи, кои од нив бараат да бидат силни и независни, додека се исклучува нивната улога како негувачи и родители.
Стереотипите доведуваат до отсуство на поддршка за оние кои не ги исполнуваат овие традиционални улоги, со што се создаваат тешкотии за личниот развој и рамноправност на двата пола. Особено е забележливо во случајот на родовото базирано насилство, кога жените се често жртви на општествените норми и стереотипи кои ги притискаат во непромислени улоги.
Клучното прашање во оваа ситуација е каква е улогата на државата и општеството. Ако не се преземат сериозни чекори за реформирање на општествените структури, родовите стереотипи ќе продолжат да го обликуваат животот на поединците и ќе имаат последици за нивната благосостојба. Овие стереотипи, кои се најчесто длабоко вкоренети во културните и социјалните рамки, ќе продолжат да формираат нееднаквост, ако не се внимава на нивното разградување.
Промените кои се неопходни се длабоки и бараат вклучување на сите општествени нивоа во промоцијата на родовата еднаквост и елиминација на родово базираното насилство.
Родовите Стереотипи и Нивното Влијание врз Младите: Предизвици и Препораки за Промена
Во Северна Македонија, родовите стереотипи се често присутни во животот на младите луѓе, при што секој трет млад човек ја искусил нивната штетност. Особено погодени се младите жени, кои често се изложени на негативни влијанија и родови стереотипи. Стереотипите не ги погодуваат само младите во општата популација, туку имаат поголемо влијание врз младите од малцинските етнички заедници, како Ромите и Албанците, каде секој втор испитаник или испитаничка со ромска или албанска етничка припадност било директно засегнат од родовите стереотипи.
Ова се некои од клучните наоди од истражувањето „Анализа на родовите (не)еднаквости низ призмата на младите во Северна Македонија“, спроведено од Националниот младински совет на Македонија (НМСМ) и Мрежата Стела. Студијата истражува родовата сензибилност на младите, со фокус на родовите стереотипи и предрасуди што ги имаат младите лица, како и нивното влијание врз родовите нееднаквости во општеството.
Податоците покажуваат дека повеќе од 90% од младите се запознаени со терминот родова еднаквост, но голем дел од нив не го разбираат неговото вистинско значење. Според резултатите, дури 63,1% од жените и 55,1% од младите мажи сметаат дека во земјата не постои родова еднаквост, додека 65% од младите признаваат дека родовите стереотипи се присутни во нивното најблиско опкружување.
Иако младите се свесни за присуството на родовите стереотипи, нивната информираност за нивните негативни последици е нецелосна. Во поглед на етничките различности, на пример, 62% од испитаниците од албанската и македонската етничка заедница признаваат дека родовите стереотипи имаат штетно влијание на напредокот на општеството, додека 30% од испитаниците од ромската етничка заедница не знаат дали овие стереотипи се штетни.
Студијата дополнително открива дека 50% од младите жени на работоспособна возраст не се вработени, а 62% од нив не бараат работа поради нивната одговорност за семејството.
Повеќе од половина од работното време на жените е неплатено, а платената работа ја има помалку вредност во споредба со мажите. Жените со високо образование заработуваат 22% помалку од мажите со исти квалификации.
Родовите стереотипи најчесто се појавуваат во семејниот круг, социјалните мрежи и образовните институции. Особено, девојчињата многу почесто ги забележуваат овие стереотипи, кои несразмерно ги погодуваат во образовниот процес и политичката активност. Во политичката сфера, жените се повеќе исклучени од активностите и од донесувањето на одлуки, што дополнително го продлабочува јазот во родовата еднаквост.
Студијата истакнува дека иако младите се делумно запознаени со придобивките од родовата еднаквост, нивната информираност и разбирање се сепак ограничени. Потребно е подигнување на свеста за родовата еднаквост и сензибилизација на младите за да се обезбеди соодветен напредок. Во процесот на креирање политики и програми на национално и локално ниво, важно е да се направи процена на влијанието на овие иницијативи врз родовата еднаквост, со цел да се осигури дека тие го поддржуваат активното намалување на родовите стереотипи и нееднаквости.
Иницијативи за поддршка на жените во ИТ индустријата Во последните години, постојано расте бројот на програми и иницијативи кои имаат за цел да ја зголемат застапеноста на жените во информациската технологија. Овие иницијативи, кои често се реализираат во соработка со образовни институции и компании, имаат различни форми: од стипендии и менторски програми до специјализирани курсеви и работилници. Овој тип на поддршка помага да се срушат стереотипите и да се создадат услови за жените да ги развијат своите вештини и да се вклопат во технолошките индустрии.
Еден пример за успешни иницијативи е програмата „Girls Who Code“, која има за цел да ги мотивира младите девојки да се вклучат во програмирање и да развиваат технички вештини. Програмата ги опфаќа девојките од основните и средните училишта, давајќи им можности за учење и практична примена на ИТ вештини во сигурни и поддржувачки
услови. Овие програми не само што ги учат девојките на технички вештини, туку и им помагаат да се ослободат од стереотипите дека технологијата е “машка” професија.
Образование како клучен фактор за промена
Образованието има голема улога во менувањето на перцепциите и отстранувањето на стереотипите и предрасудите. Од раната возраст, децата и младите луѓе треба да бидат воспитувани да ги разберат и уважуваат разликите, да ги надминат стереотипите за род и да развиваат инклузивни ставови. Во контекст на ИТ, ова подразбира вофаќање на наставните програми кои се фокусирани на родова еднаквост, како и осигурување дека сите ученици имаат еднакви можности да се запознаат со технологијата и науката, без да се соочуваат со родови бариери.
За да се постигне ова, образовните институции мораат да ја развијат критичната свест за родовите стереотипи и нивните ефекти врз изборите на учениците. Програмите кои вклучуваат мултикултурни и родово чувствителни пристапи можат да бидат ефективни во обезбедувањето на еднакви можности и охрабрување на различни групи ученици да ја истражуваат технологијата и науката.
Родова инклузивност во работната средина
Родова инклузивност во работната средина е неопходна за да се обезбеди еднаквост на можностите за сите вработени, без оглед на нивниот пол. Ова подразбира создавање на работни места кои се фер и поддржувачки за сите вработени, со фокус на еднакви можности за напредување и развој. Компаниите во ИТ индустријата треба да го применуваат принципот на родова еднаквост преку поддршка на жените, обезбедување на менторски програми и промоција на лидерски позиции за жени во менаџментот и техничките тимови.
Покрај тоа, важен е и активниот ангажман на мажите во поддршката на родовата еднаквост. Мажите треба да бидат активни сојузници во рушењето на родовите стереотипи, како и во промоцијата на различноста и инклузивноста во работните средини. Ова може да се постигне преку обуки за развој на свеста, создавање на мрежи за поддршка и активно учество во иницијативи за родова еднаквост.
Итни чекори за идниот напредок
За да се остварат одржливи промени, потребни се уште неколку важни чекори:
- Развој на политики и стратегии: Потребно е постојано усогласување на политиките на компаниите и државата за да се осигури дека жените имаат еднакви можности во технолошките и научните области.
- Мерење на напредокот: Статистичките податоци и истражувањата треба да ги следат напорите за родова инклузивност и да го покажат напредокот во подобрување на застапеноста на жените во ИТ.
- Промоција на успешни примери: Истакнувањето на успешни примери на жени кои достигнале високи позиции во ИТ може да послужи како инспирација и да ги мотивира младите девојки да се вклучат во оваа индустрија.
Заклучок
Родовите стереотипи и предрасуди претставуваат сериозни бариери за напредокот на еднаквоста и инклузивноста во ИТ индустријата, но со континуирана едукација, поддршка и примена на политики за родова еднаквост, овие бариери може да се надминат. Програмите кои го охрабруваат учењето и учествувањето на жените во технологијата, како и создавањето инклузивни работни средини, се клучни за долгорочниот успех и за обезбедување еднакви можности за сите, без оглед на пол. На овој начин, ИТ индустријата ќе продолжи да расте и да се развива во праведна и инклузивна средина.
Литература
1.https://skala.mk/mentorski-osvrt/stereotipi-i-predrasudi-slichnosti-i
razliki/?utm_source=chatgpt.com
2.https://meta.mk/rodovite-stereotipi-najmnogu-se-uchat-doma-vo-semejstvoto-sekoj-tret-mlad chovek-gi-iskusil/?utm_source=chatgpt.com