Максимовска Анастасија
ВОВЕД:
Половите разлики во ИТ кариерите влијаат на конкурентноста на компаниите на глобално ниво. Се претпоставува дека со оглед на тековниот недостиг на работна сила во ИТ индустријата, стана поважно од кога било да се намалат изворите на истекување во ИТ кариерните патеки на жените. Презентиран е модел на бариери со кои се соочуваат жените во областа на информатичката технологија. Анализирани се три различни фази на кариера на избор на кариера, упорност и напредување. Во секоја фаза, се идентификуваат и дискутираат ефектите на социјалните и структурните фактори кои можат да дејствуваат како бариери. Социјалните фактори ги вклучуваат социјалните очекувања, конфликтот меѓу работата и семејството и неформалните мрежи, додека структурните фактори се професионалната култура, недостатокот на модели и ментори, демографскиот состав и институционалните структури. Се нуди предложена агенда за истражување. Се сугерира дека овие социјални и структурни фактори, како и нивните интеракции ќе резултираат со обрт на жените во ИТ. Кохортнатa студија (WinIT) започната во 1995 година ги истражи перцепциите и искуствата на австралиските студентки и работнички жени, како и факторите што влијаеле врз нив да влезат и да опстојат на полето на ИТ. Овој труд ги разгледува неодамнешните истражувања и ги опишува најновите резултати од студијата на авторите за професионални жени во австралиската ИТ индустрија, фокусирајќи се на противречностите во начинот на кој жените ги претставуваат своите искуства. Овие противречности укажуваат на тоа дека поларизираните погледи на полот во ИТ работната сила се поткопуваат, но и дека ИТ персоналот има потешкотии да го усогласи својот личен и работниот живот и да се справи со брзата стапка на промени во индустријата.
3
ИСТОРИСКИ ПОГЛЕДИ
Рани женски пионери во областа на компјутерите
Ada Lovelace (1815–1852), родена во Лондон, имала страст и
дарба за математиката уште од млада возраст. Таа е заслужна како
првиот компјутерски програмер во светот, бидејќи подготвувала
планови за тоа како машината наречена “Аналитички мотор”
може да врши пресметки. Машината, измислена од нејзиниот
пријател, математичар и пронаоѓач Чарлс Бебиџ, се смета за
првиот општ компјутер. По оваа жена се поставува денот Lovelace
како меѓународен ден на признавање кој ги слави жените во
науката, технологијата, инженерството и математиката (STEM1).
Grace Hopper (1906–1992) била адмирал во морнарицата
на Соединетите држави и компјутерски научник кој бил
еден од првите програмери на компјутерот Харвард Марк
I, кој бил електромеханички компјутер за општа намена
користен во воените напори за Втората светска војна,
според Суперкомпјутерскиот центар во Сан Диего. Во
1944 година, таа создава Прирачник за операции на 500
страници за автоматскиот калкулатор контролиран со
секвенца за компјутерот, кој ги детализираше основните
принципи на работа на компјутерските машини. Хопер е
и пронаоѓач на компајлерот.
Што следно постигнале жените во ИТ?
Улогите на жените во ИТ и компјутерската наука продолжуваат да напредуваат денес, бидејќи жените измислуваат нови технологии, го подобруваат програмирањето и ѝ обезбедуваат на јавноста алатки кои можат да се користат за подобар живот. Жените во технологијата денес имаат напредни владини ИТ-системи и смислија развојни работи за лаптоп компјутери кои овозможуваат работа од дома и средини со вашиот сопствен уред.
1STEM- Science, technology, engineering, and mathematics 4
Улогата на жените во раниот развој на софтвер (Втора светска војна, програмери на ENIAC)
Црно-белaта фотографија прикажува жени кои вешто ги конфигурираат жиците на огромна машина – првиот целосно електронски дигитален компјутер за општа намена. Кога Кети Клајман, компјутерска програмерка и историчар, наиде на овие слики, и беше јасно дека овие млади жени знаат што прават.
Тие жени, открил Клајман, биле првите модерни компјутерски кодери или програмери во САД. Двајцата мажи кои го дизајнирале компјутерот, наречен ENIAC, биле добро познати уште од 1946 година. Сепак, со децении, компјутерските историчари немале поим кои се жените на тие фотографии и едноставно претпоставувале дека немаат никаква врска со револуционерната машина. До моментот кога шесте програмерки конечно добија јавно признание, повеќето беа во своите 70-ти.
Додека машките пронаоѓачи на ENIAC2 добиваа награди и публицитет, овие жени не добија никакво признание за нивните пионерски напори. На јавното деби на ENIAC на 14 февруари 1946 година, Mauchly и Eckert беа претставени на печатот како дизајнери на ENIAC. Жените никогаш не беа претставени, а не беа поканети ниту на армиската вечера на прославата на дебито. Кога нивните слики се појавија во печатот, натписите не ги спомнуваа ни нивните имиња или улоги. Бидејќи биле жени, се претпоставувало дека работата што ја работеле не мора да била многу тешка.
2ENIAC- првиот електронски компјутер, развиен на Универзитетот во Пенсилванија, 1946 година.
5
МОМЕНТАЛНА СОСТОЈБА НА ЖЕНИТЕ ВО
ПРОГРАМИРАЊЕТО
Жените во технолошката статистика се зголемени за помалку од 1%.
Во изминатите пет години, бројот на жени кои работат во технологијата е зголемен од 28,8% во текот на 2020 година на околу 31,5% како резултат на тоа, намален за голем поен од 2,1% во 2021 година. Бројката се искачи на 27,6% кај жените кои работат во технологијата на глобално ниво во 2022 година.
ПРИДОНЕСОТ НА ЖЕНИТЕ ВО ТЕХНОЛОГИЈАТА НИЗ ЦЕЛИОТ СВЕТ
ЗАСТАПЕНОСТ НА ЖЕНИТЕ ВО BIG TECH
Процент на жените работници во компании чија цел е технологијата
6
ЗАСТАПЕНОСТ НА ЖЕНСКАТА РАБОТНА СИЛА ВО ГОЛЕМИТЕ КОМПАНИИ
Големите технолошки компании прават бавен, но постојан напредок во зголемувањето на застапеноста на женската работна сила
Податоците погоре покажуваат дека женската работна сила постепено се зголемува од година во година. Тоа укажува дека жените продолжуваат да поттикнуваат позитивни промени во технолошкиот сектор и имаат глобално влијание.
2023 СОСТОЈБА НА ЖЕНСКО ЛИДЕРСТВО
Горенаведените податоци за 2023 година толкуваат дека жените имаат највисок %, 77 % од наставниците во јавните училишта во однос на лидерството. Ова значи дека жените се со поголема веројатност да ја преземат водечката улога во образованието и здравствениот сектор. Во други сектори како ИТ, финансии и стартапи, женското раководство покажува помалку бројки, што покажува дека мажите доминираат во овие сектори.
7
УЛОГАТА НА ОБРАЗОВАНИЕТО ВО ПРЕМОСТУВАЊЕТО НА РОДОВИОТ ЈАЗ
Намалувањето на родовите јазови во постигнувањата во образованието е важен приоритет за меѓународната образовна политика и е експлицитно наведена како една од Милениумските развојни цели на Обединетите нации (МРЦ). Оваа посветеност се рефлектира во политиките на многу земји во развој, а во изминатата деценија е постигнат значителен напредок во намалувањето на родовите бариери при уписот во основно училиште. Една клучна политика која е заслужна за зголемувањето на образованието на девојчињата е зголеменото регрутирање на учителки (УНЕСКО 2012, Херц и Сперлинг 2004, ООН 2012 година). УНИЦЕФ ја документира практиката во различни земји, вклучително Бангладеш, Индија, Либерија, Непал и Јемен, а Работната група на Обединетите нации за постигнување на МРЦ се залагаше за ангажирање повеќе наставнички како ефективен политички механизам за постигнување на целта за универзално основно образование на девојчињата (UNDG 2010, Rehman 200620).
Клучни бариери за родовата еднаквост во образованието
Неколку фактори придонесуваат за родовиот јаз во образованието. Препознавањето на овие бариери е првиот чекор кон создавање ефективни решенија.
Културни и социјални норми: Во многу заедници, традиционалните верувања даваат приоритет на образованието на момчињата пред девојчињата, поврзувајќи ги жените првенствено со домашните улоги. Раниот брак и детскиот труд дополнително ја попречуваат способноста на девојчињата да се образуваат.
Економски ограничувања: Семејствата со ограничени ресурси често избираат да инвестираат во образованието на машките деца, верувајќи дека имаат поголем потенцијал за заработка.
Загриженост за безбедноста: Недостигот од безбеден транспорт, безбедни училишни средини и родово чувствителни објекти, како што се посебни тоалети, непропорционално влијаат на пристапот на девојчињата до образование.
Конфликти и криза: во областите погодени од војна, раселување или природни катастрофи, девојчињата честопати се првите кои го губат пристапот до школување.
8
Зошто е важно да се премости јазот
Едукацијата на девојчињата и жените има ефект на брановидност што им користи на цели општества. Студиите покажуваат дека образованите жени имаат поголема веројатност да инвестираат во здравјето, образованието и благосостојбата на нивните деца. Тие придонесуваат и за економскиот раст, бидејќи затворањето на родовиот јаз во образованието е во корелација со повисоките национални БДП. Покрај тоа, родовата еднаквост во образованието поттикнува иновации и соработка, создавајќи побалансирана и инклузивна работна сила.
Се фокусираме на образовната политика и се прашуваме дали обезбедувањето образование на жените може да биде ефективно за зголемување на нивното политичко учество со тоа што ќе станат претставници. При анализата до кој степен подобрувањето на образованието на жените може да донесе поголем удел на жени во политичките канцеларии, се соочуваме со две грижи: насоката на корелацијата помеѓу образованието и политичкото претставување и дали оваа корелација може да се толкува како причинска. Од една страна, постојните студии ја истакнуваат позитивната врска помеѓу нивоата на високото образование и зголеменото политичко учество, што се припишува на фактори како што се образовната индоктринација во политичкото учество (Glaeser et al., 2007) и намалувањето на трошоците поврзани со ефективни политички практики (Dee, 2004, Glaeser et al., 2007). Високото образование се смета за олеснување на обработката на сложени политички информации и надминување на бариерите за политичко учество.
Понатаму, образованието ги зголемува воочените придобивки од учеството во јавниот живот (Glaeser et al., 2004, Hanushek, 2002). Накратко, образованието ја олеснува подобрената размена на информации меѓу поединците, што им го олеснува изразувањето интереси со поголема прецизност, убедувањето и постигнувањето договори. Ова подобрување се протега на различни форми на општествено учество, вклучително и политички ангажман, како што е кандидирањето за функција.
Сепак, спротивставените аргументи сугерираат дека луѓето со високо образование може да се соочат со повисоки опортунитетни трошоци во однос на времето за политички ангажман. Кампанте и Чор (2012) откриваат дека политичкото учество е помалку одговорно на школувањето во земји со повисока премија за вештини и повеќе поединци во квалификувани занимања.
9
ИДНИНАТА НА ЖЕНИТЕ ВО ПРОГРАМИРАЊЕТО
Технолошката индустрија долго време се соочува со предизвици поврзани со родовата нерамнотежа, при што жените претставуваат само 26% од работната сила во компјутерите од 2021 година. Овој диспаритет е особено впечатлив за жените со потемен тен односно само 3% Афроамериканки, 6% Азијки и 2% Латино застапуваат технички улоги. Овој јаз не само што ги ограничува можностите за кариера за жените, туку и ги задушува иновациите и креативноста во технологијата. Без различни перспективи, технологијата ризикува да се исклучи од различните популации на кои има за цел да им служи. Ваквите бројки ја нагласуваат потребата од програми кои се фокусираат на зајакнување на жените во технологијата, а организациите како Girls Who Code (GWC) неуморно работат на решавање на овој јаз.
GIRLS WHO CODE
Girls Who Code има за цел да им обезбеди на младите жени вештини за кодирање и самодоверба неопходни за продолжување на кариерата во компјутерската наука. Во првите редови на нивната мисија е летната програма за потопување (SIP) – трансформативно образовно искуство дизајнирано да ги воведе средношколките во светот на кодирањето додека градат силно чувство за заедница.
РЕШАВАЊЕ НА РОДОВАТА НЕРАМНОТЕЖА
Затворањето на родовиот јаз во технологијата не е само проблем. Додека образовните иницијативи како SIP се од витално значење за охрабрување на девојчињата да се занимаваат со компјутерски науки, технолошката индустрија, исто така, мора да создаде поддржувачки средини што ги задржуваат и унапредуваат жените. Програмите како Google’s Made with Code и Microsoft’s DigiGirlz се примери за тоа како компаниите инвестираат во раната изложеност на кодирање, но мора да има и заеднички напори за создавање инклузивни работни места каде жените можат да напредуваат.
What is the Girls Who Code Summer Immersion Program?
Летната програма е бесплатна, виртуелно искуство кое ги учи основите на кодирањето на средношколците. Вклучува практични проекти во области како дизајн на игри, развој на UX/UI и веб-развој со користење на програмски јазици како што се HTML, CSS, JavaScript и Python. Студентите учат преку соработка и менторство обезбедени од водечки технолошки компании.
10
Многу компании постигнуваат напредок во подобрувањето на различноста и вклученоста. Напорите вклучуваат програми за менторство, обука за несвесна пристрасност и формирање на ресурсни групи на вработени за поддршка на жените на работното место. И покрај овие напори, жените сè уште ја напуштаат технолошката индустрија со повисоки стапки од мажите, често поради чувство на изолација, недостаток на напредување во кариерата и нееднаков третман.
НЕШТО НАШЕ, НЕШТО НОВО, ИНОВАТИВНО!
Покрај програмите во нашето соседство и светот Македонија воведува програма за жените во технологијата со што го намалува родовиот јаз во нашата држава и помага во охрабрувањето на жените за вклучивање во технологијата.
Women in Tech®3е меѓународна непрофитна организација со двојна мисија: да го затвори родовиот јаз и да им помогне на жените да станат активни чинители во STEM индустријата. Има 24 лојални ограноци, 5 заедници и над 88.500 членови на нашето движење од повеќе од 100 земји.
Women in Tech® Macedonia се стреми да ги промовира жените и девојките во STEM преку различни проекти и иницијативи во Северна Македонија.
Women in Tech® се фокусира на 5 области во кои работи: образование, претприемништво, социјална
инклузија, наука, технологија и
иновации. Women in Tech има за цел да
ги едуцира, поврзува и поддржува
жените и девојките со потребните
вештини и самодоверба за да успеат во
образованието или кариерата на STEM.
3Women in Tech- непрофитна организација
11
КАКО ВЕШТАЧКАТА ИНТЕЛИГЕНЦИЈА ВЛИЈАЕ НА КАРИЕРАТА НА ЖЕНИТЕ: РИЗИЦИ И МОЖНОСТИ
Како што вештачката интелигенција (AI) продолжува да ги револуционизира индустриите, таа поставува важни прашања за нејзиното влијание врз работната сила, особено кај жените. Со брзиот напредок на генеративните технологии за вештачка интелигенција и автоматизација, многу традиционални работни места се изложени на ризик да бидат заменети. Жените, кои често се презастапени во административни, службени и свештенички улоги, може да се соочат со несразмерна закана од губење на работното место бидејќи вештачката интелигенција презема повторливи и процесни задачи. Сепак, иако ризиците се реални, вештачката интелигенција исто така претставува нови можности за жените да се усовршат, да иновираат и да напредуваат во областите кои се развиваат.
Дали жените се изложени на поголем ризик да ја загубат работата поради генеративната вештачка интелигенција отколку мажите?
Одговорот е и да и не. Работните места дефинитивно ќе бидат засегнати како што се во сите големи промени во технологијата. Како и во секоја голема промена во технологијата, има дел од работната сила што се прилагодува и сегмент што не се прилагодува и е оставен на застарено поле. Можеме да се обидеме да ја регулираме и забавиме промената, но таа е неизбежна и оние кои се најприлагодливи ќе најдат нов начин да напредуваат професионално.
Што се однесува до начинот на кој ова конкретно влијае на жените наспроти мажите, жените имаат силна предност во однос на мажите и веројатно ќе поминат значително подобро во текот на транзицијата отколку мажите. Традиционално се очекува од мажите да се специјализираат за еден вид работа и да посветат големо време на тоа. Ова се менува бидејќи повеќе жени се во високо специјализирани професии и бараат од мажите да преземат повеќе од работата во домаќинството, социјалното планирање, планирањето на одмор и воспитувањето на децата, но тие сè уште не го прават тоа ни приближно како жените, а жените сè уште се приспособени за да работиме на тој начин и потребни се многу повеќе од една или две генерации за да се поништи тоа условување.
12
Историјата покажала дека жените имаат тенденција да бидат спремни да работат секаква работа што е потребна за да ги платат сметките и тие се подготвени да станат креативни и иновативни за да заработат пари во општество со намален пазар на труд. Ова се согледува во земји каде што природата на работата значително се менува. Еден пример за ова е поранешниот Советски Сојуз бидејќи целиот тој регион правел огромни економски и работни смени. Се појавил голем процент на жени кои заработувале многу пари од продажба на шминка од врата до врата.
Работните места кои се најмалку ранливи да бидат
застарени од вештачката интелигенција се оние кои се
најчовечки по природа. Со други зборови,
таканаречените „меки вештини“ за кои компаниите често
се потпираат на жените, без разлика дали жената ги сака
тие должности или не. Исто така, оние за кои е потребна
емоционална интелигенција, грижа и негување се исто
така најтешки за замена. Жените традиционално се
вовлекуваат во тие улоги, или по потреба,
стереотипизирање на родовите улоги или вистински
преференци, така што тие се наоѓаат на отпорни полиња
за време на оваа транзиција.
Како може управувањето со вештачката интелигенција да помогне да се забрза напредокот кон родовата еднаквост?
Меѓународната соработка за дигиталната технологија се фокусира на техничките, инфраструктурните прашања и дигиталната економија, често на сметка на тоа како технолошкиот развој влијае врз општеството и генерира нарушувања во сите негови слоеви – особено за најранливите и историски исклучените. Постои дефицит во глобалното владеење во справувањето со предизвиците, ризиците на вештачката интелигенција и искористувањето на нејзиниот потенцијал да не остави никого зад себе.
„Во моментов, не постои механизам да ги ограничи програмерите да објавуваат системи со вештачка интелигенција пред да бидат подготвени и безбедни. Има потреба од глобален модел на управување со повеќе заинтересирани страни што спречува и исправа кога системите за вештачка интелигенција покажуваат родова или расна пристрасност, ги зајакнуваат штетните стереотипи или не ги исполнуваат стандардите за приватност и безбедност“-Хелена Молиние.
13
ЗАКЛУЧОК
Глобалниот образовен сектор е сведок на пораст на жените кои се занимаваат со дипломи за наука, технологија, инженерство и математика (STEM), но родовиот јаз во вработувањето во индустријата за информатичка технологија (ИТ) останува значаен. Оваа разлика произлегува од неколку социокултурни елементи, како што се родовите улоги, норми, верувања и ставови. Овој проект темелно ги испита бариерите кои ги спречуваат жените да влезат и да се издигнат низ рангот на ИТ секторот. Поради горенаведената родова нееднаквост, недоволната застапеност на жените во ИТ секторот, исто така, го намалува пристапот на индустријата до огромни таленти и различни гледишта. Наведените заклучоци и точки имаат цел да помогнат во растот на поправеден и инклузивен ИТ сектор преку решавање на пречките со кои се соочуваат жените во ИТ професиите и создавање атмосфера што го зајакнува женското вклучување и лидерство. Креаторите на политики, деловните извршни директори, академските институции и соодветните организации може да имаат голема корист од наодите на овој проект, кои можат да поддржат за развој на програми и политики фокусирани на отстранување на пречките за вработување на жените и нивниот напредок во кариерата во ИТ индустријата. Крајната цел на оваа студија е влијанието на Вештачката интелигенција и како нејзините факторите кои влијаат врз кариерата на жените во ИТ секторот со наодите од глобалните студии и да поттикне да се изгради поинклузивна и разновидна работна сила, која може да го стимулира економскиот развој, продуктивноста и креативноста во ИТ секторот.
14
РЕФЕРЕНЦИ
https://www.purdueglobal.edu/blog/information-technology/history-women-information technology-6-female-computer-science-pioneers/
https://www.history.com/news/coding-used-to-be-a-womans-job-so-it-was-paid-less-and undervalued
https://www.ox.ac.uk/news/features/ai-automation-home-and-its-impact-women https://www.statista.com/
https://www.forbes.com/councils/forbestechcouncil/2024/12/16/the-future-of-ai-and-the-role of-women-in-shaping-it
https://www.inspiritai.com/blogs/ai-blog/girls-who-code-empowering-the-next-generation-of female-coders-in-2025
https://insights.encora.com/insights/the-evolution-of-women-in-tech-their-impact-and-legacy
15