ПОДОБРУВАЊЕ НА РОДОВАТА ЕДКАВОСТ ПРЕКУ ВЕШТАЧКА ИНТЕЛИГЕНЦИЈА
Маја Петровска
Вовед
Родовата еднаквост претставува основен принцип на човечките права, кој обезбедува еднакви можности за сите, без оглед на полот. Иако значителен напредок е постигнат во последните децении во борбата за родова еднаквост, бројни предизвици сè уште постојат во различни области на животот, како што се образованието, економијата, здравството, политиката и технологијата.
Вештачката интелигенција, како напредна технологија, има капацитет да влијае на различни аспекти од општествениот живот, вклучувајќи го и родовиот јаз. Од една страна, ВИ може да помогне во откривање и елиминирање на родови стереотипи, додека од друга страна, може да го засили постоечкиот родов јаз доколку не се применуваат правилни етички принципи.
Во 21-от век, технологијата игра клучна улога во формирањето на општествениот, економскиот и политичкиот контекст. Вештачката интелигенција, како една од најнапредните технологии на нашето време, има моќ да ги трансформира сите сфери на животот.
Главен дел
- Основи на Вештачката интелигенција
Bештачката интелигенција (ВИ) се однесува на симулација на човечка интелигенција во машини дизајнирани да размислуваат и дејствуваат како луѓе. Ова вклучува програмирање на компјутери или системи за извршување на задачи кои обично бараат човечко сознание, како што се учење, решавање проблеми, препознавање шаблони, разбирање јазик и одлучување.
- Основни концепти и технологии на ВИ
Машинското учење е клучна компонента на ВИ и се однесува на способноста на компјутерските системи да учат од податоци и да го подобруваат своето функционирање преку искуство без потреба од директно програмирање.
Неуронските мрежи се инспирирани од структурата на човечкиот мозок и се составени од слоеви на „вештачки неврони“ кои обработуваат информации. Овие мрежи се особено корисни во сложени задачи како што се препознавање на слики, говор и превод.
Обработка на природен јазик е поле на ВИ што се занимава со интеракцијата помеѓу компјутерите и човечкиот јазик. NLP овозможува компјутерите да разберат, интерпретираат и генерираат текст или говор на начин што е сличен на човечкото разбирање на јазикот.
Компјутерскиот вид им овозможува на компјутерите да „видат“ и разберат слики или видеа. Со помош на алгоритми, тие можат да препознаваат лица, објекти, па дури и сложени сцени, што се применува во безбедност, здравство, автомобилска индустрија и други области.
- Области на примена на ВИ
Вештачката интелигенција има широк спектар на примени во различни области:
Образование, ВИ може да помогне во создавање на адаптивни наставни планови кои се прилагодуваат на потребите на секој ученик, овозможувајќи поефикасно учење. ВИ може да биде користена за автоматско оценување на задачи и тестови, намалувајќи го товарот на наставниците.
Здраство, ВИ може да помогне во рано откривање на болести преку анализа на медицински слики. Овозможува создавање на персонализирани терапевтски планови врз основа на генетската и медицинската историја на пациентите.
Право, ВИ може да ги анализира историјата на судските случаи и да ги предвиди исходите на нови случаи. ВИ може да помогне во автоматска анализа на правни документи и одредби, што го забрзува процесот на правно истражување.
Финансии, ВИ системите може да анализираат големи количини податоци и да ги предвидуваат пазарните трендови, што ги прави корисни во алтернативно инвестирање и трговија. ВИ се користи во автоматизирани платформи кои им помагаат на потрошувачите да донесуваат финансиски одлуки, како што се управување со инвестиции.
- Предности и можности на ВИ
Вештачката интелигенција нуди значајни предности:
- Автоматизација на процеси: ВИ може да автоматизира бројни задачи, што овозможува поголема ефикасност, намалување на трошоците и повеќе време за креативни активности.
- Прецизност и брзина: ВИ системите можат да обработуваат огромни количини податоци многу побрзо и со поголема точност отколку луѓето, што ги прави идеални за решавање на комплексни проблеми.
- Подобрена персонализација: Преку анализа на податоци, ВИ може да понуди персонализирани услуги, било да се работи за здравство, образование или финансии.
- Нови можности за иновации: Со ВИ, можат да се создадат нови производи и услуги кои претходно не биле возможно да се развијат, како што се автономни возила, напредни здравствени дијагностики или иновации во енергетските технологии.
Со овие предности, ВИ не само што го менува обликот на различни индустрии, туку и создава нови можности за подобрување на животните услови и општествената правичност. Технологијата има потенцијал да игра клучна улога во решавањето на нееднаквостите во општеството, вклучувајќи ја и родовата нееднаквост.
- Родова еднаквост
Родовата еднаквост е, пред сè, човеково право. Тоа имплицира дека жените, мажите, момчињата и девојчињата од сите класи и раси учествуваат како еднакви и имаат еднаква вредност. Тие уживаат еднаков пристап до ресурсите, слободите и можностите за вршење контрола. Родовата еднаквост значи дека правата, одговорностите и можностите на поединците нема да зависат од тоа дали се машки или женски, хендикепирани или работоспособни, млади или постари, бели или црни или од рурални или урбани средини.
- Значењето на постигнувањето на родова еднаквост
Постигнувањето на родова еднаквост е од клучно значење за развојот на општеството и неговата економија. Некои од клучните причини зошто е важно да се работи на родова еднаквост се:
- Социјална правда:
Родова еднаквост е основен принцип на социјалната правда. Кога луѓето не се третираат еднакво поради нивниот пол, се нарушува правото на еднакви можности и праведно општество.
- Економски развој:
Вклучувањето на жените во работната сила и економскиот живот доведува до поголема продуктивност и раст на економијата. Кога жените имаат еднакви можности за работа, предизвикување на нови иновации и учество во различни индустрии, тоа создава позначајни придобивки за целото општество.
- Стабилност и одржлив развој:
Општествата кои се основаат на еднаквост и правичност се генерално поповолни за стабилен и одржлив развој. Кога жените и мажите имаат еднакви шанси и права, се создаваат попријатни и продуктивни средини за заеднички развој на заедницата.
- Како ВИ може да помогне во подобрувањето на родовата еднаквост?
Вештачката интелигенција има голем потенцијал да создаде инклузивни образовни платформи и персонализирани образовни искуства кои можат значително да ја намалат родовата нееднаквост, особено во области како СТЕМ (наука, технологија, инженерство и математика). Примената на ВИ во образованието може да го направи учењето поефикасно, достапно и прилагодено на потребите на секој ученик, што го намалува влијанието на родовите стереотипи и социјалните бариери.
- Како ВИ може да создаде инклузивни образовни платформи?
Персонализирани образовни искуства: ВИ може да создаде динамички и адаптивни образовни искуства кои се прилагодуваат на индивидуалните потреби и интереси на учениците. ВИ може да ги анализира стиловите на учење и темпото на напредување на учениците и да им понуди ресурси и задачи кои најдобро одговараат на нивните способности.
Разбиеност на родови стереотипи: ВИ може да помогне во создавањето на образовни алатки кои активно го разбијат родовиот стереотип и го намалуваат предрасудите. Пример е воведувањето на програми за кодување и математички игри, каде што девојчињата имаат исто толку можности да се изразат и учат како и момчињата, со поддршка која ги охрабрува да продолжат да учат во STEM дисциплини.
Инклузивни наставни материјали: ВИ може да се користи за автоматски развој на наставни материјали кои не само што се родово инклузивни, туку ги разјаснуваат важните теми како што се родови стереотипи и еднаквост. Алгоритми на ВИ можат да создадат училишни предмети кои вклучуваат приказни за успешни жени во наука и технологија.
Дигитални асистенти и ментори: ВИ-базирани платформи и апликации може да служат како виртуелни наставници или ментори за студентите, да им пружат насоки, поддршка и охрабрување во образованието, и да ги мотивираат да продолжат во академските или професионалните патеки што можеби инаку би ги избегнувале поради родовите стереотипи.
- Платформи кои користат ВИ за намалување на родовата нееднаквост
- Rebooting Representation (Програмата на GitHub и LinkedIn)
GitHub и LinkedIn активно работат на подобрување на родовата застапеност во технологијата преку ВИ-алгоритми кои ги анализираат огласите за работа и нивните описи. Со овие алатки се намалува пристрасноста во процесот на регрутирање.
Целта е да се отстранат родовите пристрасности од објавите за работа и од анализите на вештини, што ќе им овозможи на жените и други подзастапени групи да имаат пофер шанси за вработување во технолошката индустрија.
- LeanIn.org и Pinterest
LeanIn.org и Pinterest се обединиле во проекти кои користат ВИ за помош при создавање на позитивни и инклузивни работни средини. Pinterest користи ВИ за идентификување и елиминирање на пристрасноста во користењето на платформата и при изборот на профили.
- Duolingo
Duolingo, позната платформа за учење јазици, користи ВИ алгоритми за да создаде персонализирани наставни патеки. Овој модел може да се адаптира за различни демографски групи, им нуди на сите еднакви можности да учат нови вештини, како што е учењето на странски јазици или концепти од науката.
- Code.org
Code.org е непрофитна организација која ја користи ВИ за да понуди бесплатни ресурси и материјали за кодирање. Има посебни програми за девојчиња и деца од поддржани заедници, со цели да се намали родовиот јаз во технологијата и да им се понудат рамноправни можности за образование. Користејќи платформи кои се базирани на ВИ, учениците добиваат интензивно наставно искуство кое е прилагодено на нивните способности и интереси.
Вештачката интелигенција има огромен потенцијал да создаде инклузивни и прилагодени образовни платформи кои можат да помогнат во намалувањето на родовата нееднаквост, особено во STEM областите. Со персонализирање на образовните искуства, елиминирање на родови стереотипи и нудење на поддршка и менторство, ВИ може да помогне во мотивирањето на девојчињата и жените да се запишат, учат и напредуваат во науката.
- Подобрување на здравствената заштита за жени
ВИ има огромен потенцијал да ја подобри здравствената заштита за жените, создавајќи иновации во медицината кои се специјално насочени кон женските здравствени потреби, како и за рано откривање и превенција на болести кои влијаат на жените, како што се рак на дојка, репродуктивни заболувања и други здравствени состојби. ВИ може да обезбеди точни и брзи анализи на податоци, што може да води кон рано откривање, подобра превенција и поголема ефективност на лечењето.
Подобрувањето на здравствената заштита за жените преку ВИ не само што ќе ги подобри здравствените резултати, туку и ќе создаде поконкурентни и праведни здравствени системи. Примената на ВИ за персонализирана грижа, рано откривање на болести, и елиминирање на родова пристрасност се важни чекори за постигнување родова еднаквост во здравството.
- Ризици и предизвици при примената на ВИ во родова еднаквост
Иако ВИ има голем потенцијал да промовира родова еднаквост, постојат ризици и предизвици кои треба да се разгледаат при нејзината примена. Овие предизвици можат да ги ограничат позитивните ефекти на ВИ и да предизвикаат нови форми на родова нееднаквост ако не се внимателно управуваат.
- Пристрасност во податоците
ВИ системите се базирани на големи количини податоци, и ако овие податоци не се репрезентативни или се натоварени со историски родови пристрасности, ВИ може да ги репродуцира и засили тие пристрасности. Алгоритмите за вработување или здравствениот мониторинг може да фаворизираат мажи ако податоците користени за тренинг се натоварени со историски податоци кои го отсликуваат недостатокот на женска застапеност во овие области. Ова може да доведе до погрешни заклучоци или неправедни резултати, како што се отфрлање на жените при регрутирање или недоволна препознатливост на женските специфични здравствени потреби.
- Загрозување на приватноста и безбедноста на податоците
Со употребата на ВИ во здравството или финансиското работење, жените можат да бидат изложени на ризик од злоупотреба на лични податоци. Жените, особено во развојните региони, се повеќе подложни на насилство и експлоатација, а длабокото вклучување на ВИ во нивните податоци може да ја загрози нивната безбедност. Несигурност во заштитата на податоците може да доведе до нарушување на приватноста на жените, а дури и до дискриминација на основа на нивната полова или социјална позиција.
- Етички дилеми и злоупотреба на ВИ
Примената на ВИ за анализа на лични податоци може да доведе до етички дилеми, како што се потенцијално злоупотреба на ВИ за манипулација или дискриминација на жените. Во некои случаи, ВИ може да се користи за предвидување или влијаење на однесувањето на жените во начин што го крши нивното право на приватност. Иако ВИ има потенцијал да помогне, ако не се управува правилно, таа може да биде користена за создавање на нови форми на манипулација и контрола кои би биле штетни за жените.
- Недостаток на едукација и обука за жените во технологијата
Жените се подзастапени во технолошките индустрии и немаат доволно пристап до образовни ресурси и обуки кои би им овозможиле да се вклучат во развојот на ВИ. Ова го ограничава нивниот капацитет да ги формираат и користат ВИ решенијата за нивните потреби.Недостатокот на вклучување на жените во развојот на ВИ може да доведе до тоа што технологиите ќе ги претставуваат нивните интереси и потреби, што дополнително ги продлабочува нееднаквостите.
Заклучок
ВИ има огромен потенцијал да игра клучна улога во создавањето фер и инклузивни услови за родова еднаквост. Во различни области, како здравство, претприемаштво и работната сила, ВИ може да помогне во елиминирањето на родовата пристрасност, подобрувањето на пристапот до ресурси, и создавањето на нови можности за жените. Примената на ВИ во секојдневниот живот и во индустриите може да создаде нови праведни можности за жени, особено во области каде што тие историски биле потиснати.
Во иднина, потребно е да се развијат ВИ алатки кои ќе ја намалат пристрасноста и ќе ги направат моделите за предвидување и препознавање пофер и поконкретни. Особено важно е да се обезбедат нови ВИ технологии кои ќе бидат развиени со внимание на етичките аспекти, за да се избегнат потенцијалните штетни ефекти на тие технологии за жените и други маргинализирани групи.
ВИ претставува моќна алатка за подобрување на родовата еднаквост, но само преку внимателно и етичко применување, како и продолжување на истражувањата, може овие технологии да имаат позитивен и праведен импакт за сите.
Користена литература
https://www.ibm.com/think/topics/artificial-intelligence
https://cloud.google.com/learn/what-is-artificial-intelligence
https://builtin.com/artificial-intelligence
https://www.unfpa.org/resources/frequently-asked-questions-about-gender-equality