Томе Тодоровски
1. Вовед
Родова еднаквост е состојбата во која жените и мажите ги уживаат истите права, одговорности и можности во сите сектори на општественото и политичко живеење. Родовата еднаквост треба да спречи дискриминација врз основа на пол и да овозможи спроведување на политики кои овозможуваат еднаков пристап до образование, здравство, вработување и политичко учество. Таа е важен фактор за постигнување на социјална правда и економски просперитет.
Иако целосна родова еднаквост сéуште не е постигната никаде во светот, земјите како Исланд и Шведска се спомнуваат како добри примери на земји во кои жените и мажите уживаат исти права и можности, а социјалните политики се поволни за семејствата и подеднакво корисни за обата рода.
За да се постигне потполна еднаквост на жените и мажите во Европа потребен е здружен напор на разни чинители, како државните институции, граѓанското општество, медиумите, академијата и др.
Во мојот есеј ќе дадам осврт на предизвиците со кои се соочуваат мажите и жените при избор на нетрадиционални професии, како и „ стереотипот“ дека професијата наставник е женска професија.
3
2. „Машки и женски “ професии
Поделбата на професии на „машки и женски“ се заснова на стереотипи и предрасуди кои ги поврзуваат одредени професии со традиционалните улоги на мажите и жените. Таа има длабока историска позадина и е поврзана со патријархалното воспитание, социјалниот, образовниот и економскиот статус во семејствата.
Сите сме слушнале дека професиите кои вклучуваат физичка сила, технички вештини и менаџерски способности се „машки“ професии (иженери, архитекти, градежници, менаџери, управители и сл.). Мажите се ставени во улога на заштитници на семејството и да обезбедуваат приходи – таткото е глава на семејството. Професиите кои вклучуваат грижа, воспитување и поддршка – образованието, здравството и социјалната работа се „женски“ работи. Зошто? Заради традиционалното сваќање дека жените треба да се грижат за домот, за децата и за постарите членови во семејната заедница.
Денес работите се менуваат и одат на подобро бидејќи во современото општество, се повеќе се ценат знаењата, вештините, креативноста, способноста за тимска работа, а не родовата, етничката, социјалната, економската припадност. Оваа промена е поттикната од зголемената свест за родовата еднаквост и потребата за инклузивност во работната сила. Постојано се забележува намалување на родовата сегрегација во професиите. Но, факт е дека родовите стереотипи и предрасуди сè уште постојат и можат да влијаат на изборот на кариера и можностите за напредување на мажите и жените.
4
3. Предизвици со кои се соочуваат мажите и жените во нетрадиционалните професии
Мажите и жените кои избираат да работат во нетрадиционални професии често се соочуваат со различни предизвици кои произлегуваат од родовите стереотипи, културните норми и институционалните бариери. Овие предизвици можат да влијаат на нивната способност да напредуваат во кариерата и да се чувствуваат прифатени и поддржани во својата работна средина.
| Предизвици за жените во нетрадиционални професии | Предизвици за мажите во нетрадиционални професии |
| Родови стереотипи и предрасуди: Жените кои работат како инженери, технолози, архитекти, градежници, шофери и сл. може да доживеат да работат во непријатна работна средина заради посточеки стереотипи и тоа да се одрази на нивната самодоверба. Недостаток на поддршка и менторство: Можат да се соочат со недостаток на поддршка и менторство, бидејќи има помалку жени во лидерски улоги кои можат да им понудат насоки и поддршка. Нееднакви можности за напредување: Жените често се соочуваат со “стаклениот плафон” – невидливи бариери кои ги спречуваат да напредуваат на повисоки позиции. Ова може да биде резултат на дискриминација или недостаток на можности за професионален развој. | Стигматизација и предрасуди: Мажите кои работат во професии каде што доминираат жените (образование, здравство, социјалната работа), можат да се соочат со стигматизација и предрасуди кои ги доведуваат во прашање нивната машкост или мотиви за избор на таква кариера. Недостаток на поддршка и менторство: Можат да се соочат со недостаток на поддршка и менторство, бидејќи има помалку мажи во овие области кои можат да им понудат насоки и поддршка. Притисок за докажување: Мажите можат да се соочат со притисок да се докажат и да покажат дека се способни да работат во професии кои традиционално се сметаат за “женски”. Ова може да создаде дополнителен стрес и притисок. |
5
4. Дали професијата наставник е „машка или женска’ професија?
Професијата наставник често се перципира како “женска професија”, а тоа е резултат на длабоко вкоренетите општествени норми и стереотипи кои ги поврзуваат жените со улоги на грижа и воспитување. Историски гледано, жените доминираат во наставничката професија, особено во основното и средното образование. Оваа тенденција може да се објасни со фактот дека наставничката професија често се смета за продолжение на традиционалните улоги на жените – мајка. Флексибилното работно време и можноста за балансирање на професионалните и семејните обврски ја прават оваа професија привлечна за многу жени.
Кога во одделенска настава има учител наместо учителка, тоа може да предизвика различни реакции и мислења пред се заради постоечките родови стереотипи и предрасуди кои ги доведуваат во прашање способностите на мажите да работат со мали деца. Овие стереотипи можат да создадат непријатна работна средина и да влијаат на перцепцијата на родителите и колегите. Учителите можат да се соочат со притисок да се докажат и да покажат дека се способни да работат во професија која традиционално се смета за “женска”. Ова може да создаде дополнителен стрес и притисок.
Кои се позитивни аспекти и мислења за присуството на машки учители во одделенска настава?
Тоа може да помогне во рушење на стереотипите и да покаже дека и мажите можат да бидат успешни и компетентни во улоги на воспитување и образование.
Учителите можат да донесат различни перспективи и пристапи во наставата, што може да биде корисно за учениците. Различните стилови на учење и воспитување можат да ги збогатат искуствата на учениците и да им помогнат да се развијат на различни начини. 
Присуството на машки учители може да обезбеди позитивни улоги за учениците, особено за момчињата, кои можат да се идентификуваат со нив и да ги гледаат како примери за подражавање.
Во некои земји, мажите се повеќе застапени во наставничката професија, особено на повисоките нивоа на образование, како што се универзитетите и колеџите. Ова укажува на тоа дека професијата наставник не е исклучиво женска, туку е отворена за сите кои имаат интерес и квалификации за работа во образованието.
6
Важно е да се работи на елиминирање на родовите стереотипи кои ја ограничуваат перцепцијата на професијата наставник како „женска“. Ова вклучува промовирање на родова еднаквост во образовниот сектор и поттикнување на мажите и жените подеднакво да се вклучат во наставничката професија. Со тоа, ќе се создаде поинклузивна и разновидна образовна средина која ќе ги одразува потребите и интересите на сите ученици.
5. Мерки за поголемо учество на мажите како наставници во одделенската настава
Поттикнувањето на поголемо учество на мажите во одделенската настава е важен чекор кон создавање на поинклузивна и разновидна образовна средина. Ова може да се постигне преку различни стратегии и иницијативи кои се насочени кон елиминирање на родовите стереотипи и обезбедување на поддршка за мажите кои сакаат да работат во оваа професија.
Едукација и подигање на свеста: Организирање на кампањи за подигање на свеста за важноста на родовата разновидност во образованието – да ги истакнат придобивките од присуството на машки учители и да ги охрабрат мажите да размислуваат за кариера во образованието.
Стипендии и финансиска поддршка: Обезбедување на стипендии и финансиска поддршка за мажите кои сакаат да студираат на наставничките факултети. Ова може да вклучува специјални програми за поддршка на мажите во образовните факултети и универзитети.
Менторски програми и поддршка: Создавање на менторски програми кои ги поврзуваат машките студенти и новите учители со искусни машки наставници може да обезбеди поддршка
7
и насоки. Овие програми можат да помогнат во развојот на кариерата и да обезбедат платформа за споделување на искуства и знаења.
Промоција на позитивни улоги: Истакнување на успешни примери на машки учители и нивните придонеси во образованието може да послужи како инспирација за други мажи да се вклучат во оваа професија. Ова може да вклучува медиумски кампањи, интервјуа и настани кои ги истакнуваат нивните приказни.
Флексибилни работни услови: Обезбедување на флексибилни работни услови, како што се работа со скратено работно време или споделување на работни места, може да биде привлечен фактор за мажите кои сакаат да балансираат помеѓу професионалните и личните обврски.
6. Предизвици со кои се соочуваат жените во наставничката професија
Како и во секоја професија и во наставничката професија жените може да наидат на низа пречки кои може да влијаат на нивната професионална кариера, личен развој, како и на квалитетот на образованието што го обезбедуваат.
Иако жените се доминантно застапени во основното и средното образование, може да наидат на пречка при напредување на повисоки позиции, директорски или административни улоги. Оваа нееднаквост во можностите за напредување може да биде резултат на родовите стереотипи кои ги поврзуваат жените со улоги на грижа и воспитување, а мажите со лидерски и управувачки позиции.
Потешкотии во професионален развој и унапредување заради балансирање на професионалните и семејните обврски. Жените можат да се соочат со дискриминација и
8
вознемирување на работното место. Ова може да вклучува прераспределување на работно мсето, недоволна поддршка од колегите и управата, како и сексуално вознемирување. Овие фактори можат да создадат непријатна работна средина и да влијаат на нивната мотивација и задоволство од работата.
7. Поттикнување интерес кај учениците за кариера во образованието
Доближувањето на наставничката професија до учениците е важен аспект на образовниот процес, кој може да поттикне интерес и мотивација кај младите да размислуваат за кариера во образованието. Ова може да се постигне преку различни стратегии и активности кои ги вклучуваат учениците во наставничката професија и ги запознаваат со нејзините предизвици и придобивки.
9
8. Трајни достигнувања во образованието
Во историјата, многу наставници, и мажи и жени, оставиле траен белег преку своите иновации, посветеност и влијание врз образованието и општеството. Овие личности не само што ги трансформирале образовните системи, туку и инспирирале генерации ученици и колеги. Еве неколку познати наставници кои оставиле значаен отпечаток:
– Конфучиј (551-479 п.н.е.): Кинески филозоф и наставник – познат по своите учења за моралот, етиката и општествената хармонија. Неговите идеи и методи на подучување имале длабоко влијание врз кинеската култура и образовниот систем.
– Сократ (470-399 п.н.е.): Грчки филозоф – познат по својата методологија на подучување преку дијалог и прашања, позната како Сократов метод. Овој пристап поттикнува критичко размислување и самостојно учење.
– Марија Монтесори (1870-1952): Италијанска лекарка и педагошка иноваторка, развила образовен метод кој се фокусира на самостојното учење и индивидуалниот развој на децата. Нејзиниот метод е применет во илјадници училишта ширум светот.
10
– Џон Дјуи (1859-1952): Американски филозоф и педагог, познат по своите идеи за прогресивно образование и учење преку искуство. Тој верувал дека образованието треба да биде интерактивно и поврзано со реалниот свет.
– Ен Саливан (1866-1936): позната по својата посветеност и иновативни методи за подучување на деца со попречености.
– Пауло Фреире (1921-1997): Бразилски педагог и филозоф, познат по својата книга “Педагогија на угнетените”, каде што развива концепти за критичка педагогија и образованието како средство за социјална промена.
– Салман Кан (роден 1976): Основач на Кан Академијата, познат по својата работа во онлајн образованието и обезбедување на бесплатни образовни ресурси за ученици ширум светот. Неговата платформа револуционизираше пристапот до образование.
Овие наставници не само што ги трансформирале образовните практики, туку и оставиле траен белег врз општеството преку своите иновации и посветеност на учењето.
11
9. Библиографија
1. Прирачник за наставници за примена на родеова сензитивност во основното образование
%20rodova%20senzitivnost%202020.pdf
2. Основни материјали за наставниците: Стереотипи и предрасуди
https://www.living-democracy.com/mk/textbooks/volume-3/part-1/unit-1/material-for-teachers-8/ 3. Родови стереотипи според професијата – постојат ли машки и женски професии? https://servismladi.mk/rodovi-stereotipi-spored-profesijata-postojat-li-mashki-i-zhenski-profesii/
4. https://www.myperfectresume.com/career-center/careers/basics/gendered-jobs 5. https://webapps.ilo.org/infostories/en-GB/Stories/Employment/barriers-women#gender-gap matters
6. https://aigender.net/
12