Дарко Филипчев
2
Вовед
Во последната деценија, дигиталните технологии имаат клучна улога во поддршката на активистичките напори на поединци и организации ширум светот. Жените и девојките од сите возрасти активно ги користат онлајн платформите за да креираат движења, да подигнат свест и да се залагаат за своите права. Појавата на мрежен феминизам или сајбер-феминизам овозможило нивните гласови да се слушнат на глобално ниво, користејќи дигитални кампањи за мобилизација и промена. Пандемијата на Covid-19 помогна дигиталниот активизам да стане уште посилен, бидејќи луѓето не можеа лесно да се движат и почнаа повеќе да користат интернет за комуникација. Тоа доведе до ширење на феминистички дигитални кампањи, а една од најпознатите е #MeToo, каде милиони жени споделија свои искуства со сексуално вознемирување и насилство. Дигиталниот активизам овозможува брзо споделување на информации, поврзување на луѓе и поддршка на глобално ниво. Сепак, постојат и проблеми, како што се навредите и омразата на интернет, како и тоа што многу луѓе немаат пристап до интернет. Затоа, иако онлајн кампањите се многу корисни, важно е тие да се комбинираат со активност во реалниот свет за вистински промени во борбата за еднаквост.
3
Активизам во дигиталната ера и како социјалните мрежи го подржуваат
Денес, технологијата ни помага побрзо да споделуваме идеи, информации и да се поврзуваме со луѓе. Социјалните мрежи играат голема улога во комуникацијата и пристапот до информации, како на национално, така и на глобално ниво. Благодарение на нив, активизмот стана подостапен и полесно се шират пораки за правата и социјалните промени. Социјалните мрежи им овозможуваат на луѓето да се поврзат, соработуваат и организираат различни движења. Преку групи, профили и споделување на содржини, активистите и организациите можат да подигнат свест за важни прашања и да допрат до голем број луѓе. Овие платформи ја зголемуваат видливоста на проблемите и ги обединуваат заедниците заеднички да дејствуваат. Еден од најпознатите примери на дигитален активизам е #MeToo, кое преку социјалните мрежи поттикна милиони луѓе да зборуваат за сексуалното вознемирување и насилство. Ова покажа колку е важно онлајн просторот да се користи за ширење на важни пораки и создавање промени во општеството. Слични движења продолжуваат да се развиваат, користејќи ги социјалните мрежи како главна алатка за активизам.
Движењето што го промени светот (#MeToo)
Како што го споменавме ова движење во воведот и во првата под тема #MeToo е движење кое се бори против сексуалното вознемирување и злоупотреба. Започнува како хаштаг на социјалните мрежи во 2017 година, но самата фраза „Me Too“ првпат била употребена во 2006 година од активистката Тарана Бурк. Ова движење се јавува за да им даде глас на жртвите, да ги охрабри да зборуваат и да покажат колку е голем проблемот со сексуалното насилство, а особено на работното место. Движењето има огромна поддршка откако во октомври 2017 година се појавиле многу обвинувања против познатиот холивудски продуцент Харви Вајнстин. Голем број жени, вклучувајќи и многу познати личности, почнаа да ја споделуваат својата приказна со хаштагот #MeToo, со цел да ја подигнат свеста за проблемот. Актерката Алиса Милано го популаризираше хаштагот кога објави твит со порака: „Ако сите жени кои биле сексуално вознемирувани или нападнати напишат „Me Too“ како статус, можеби луѓето ќе сфатат колку е распространет овој проблем.“
Брзо потоа, милиони луѓе ширум светот почнаа да го користат #MeToo, а движењето стана глобално и многу познато. Многу познати личности, политичари и бизнисмени беа соочени со последици поради обвиненија за сексуално вознемирување. Ова движење помогна да се отворат нови разговори за родовата еднаквост, правата на жените и потребата од поголема заштита на жртвите. Иако #MeToo покажало позитивни промени, има и многу критики дека движењето понекогаш не ја зема во предвид ситуацијата на помалку привилегираните заедници и дека некои обвинети
5
лица беа осудени без доволно докази. Сепак, тоа останува едно од најголемите движења за женските права во дигиталната ера, покажувајќи ја моќта на социјалните мрежи во борбата за социјална правда.
Проблеми со пристапот до интернет и како тоа ја ограничува борбата за еднаквост
Студиите покажуваат дека причините за оваа разлика се главно резултат на веќе воспоставени и културни норми. На пример, гледајќи од графиконот подолу кога би ги земале предвид разликите во образованието и работниот статус помеѓу мажите и жените, жените во Мијанмар имаат 42% помали шанси да поседуваат мобилен телефон. Иако употребата на мобилни телефони не е директно поврзана со користењето на интернет — глобално, 78% од луѓето на возраст над 10 години поседуваат мобилен телефон во 2023 година — мобилните телефони се добар индикатор за утврдување на степенот на прифаќање на интернетот, особено во земјите со низок и среден приход каде мобилните уреди се примарни и лесно достапни средства за пристап до интернет. Графиконот ја прикажува еволуцијата на родовиот нееднаквост во користењето мобилни телефони од 2017 до 2022 година, вклучувајќи ја пропорцијата на жени кои користат мобилен интернет и родовиот јаз во мобилниот интернет.
Организациите како GSMA, ITU и OECD собраат податоци за овие високо достапни информации веќе неколку години. Сепак, редовноста и деталите на овие податоци не се исти како други клучни метрики поврзани со родова еднаквост, како што се образованието и учеството во работната сила. Ова го прави потешко креирањето и
6
мерењето на ефектот од политиките и стратегиите кои се базирани на докази за справување со овој проблем. Овие проблеми со пристапот до интернет го ограничуваат напредокот во борбата за родова еднаквост, бидејќи жените кои не се поврзани со интернет или не можат да користат мобилни уреди, не се во можност да учествуваат во дигиталниот активизам, да ги користат можностите за образование или да бидат дел од економијата на интернетот. Тоа создава дополнителни бариери во нивната борба за еднакви права и можности.
Како големите компании(Web Foundation, A4AI, GSMA) и владите работат на тоа да постигнат еднаквост меѓу родовите еднаквости
Некои влади, истражувачи и граѓански организации се посветени на пополнување на празнините во податоците преку локализирани истражувања. Тие користат квантитативни и квалитативни податоци за создавање на основа која ќе служи за мерење на успехот на активностите насочени кон подобрување на важни метрики, како што е пристапот на жените до интернет. Еден од напорите е Toolkit за истражување на пристапот на жените до интернет, развиен од горе-наведените компании и влади. Овој алатник обезбедува примерни прашања за истражувања кои се однесуваат на различни аспекти на употребата на интернет од страна на жените, и помага во обезбедување конзистентност во глобалните анализи. Постојат иновации во мерењето на родовата еднаквост преку нетрадиционални методи, како што се социјалните медиуми и отворените податоци.
Еве еден пример е тимот зад Digital Gender Gaps кој користи податоци од социјални медиуми и рекламирање за да создаде преглед на родовата еднаквост во реално време, што ги вклучува и децата на возраст од 13 до 17 години, кои не се земени во предвид во другите глобални истражувања. Овие напори се од клучно значење за надминување на бариерите во дигиталниот пристап и постигнување на родова еднаквост.
Предизвиците и можностите при користењето на интернет во рурални и оддалечени региони
Меѓународната телекомуникациска унија (ITU) е организација на Обединетите нации која работи на обезбедување на пристап до интернет и комуникациски технологии за луѓето кои живеат во рурални и оддалечени области. ITU има за цел да ги намали разликите помеѓу земјите кои имаат добар пристап до телекомуникации и оние кои не имаат, со помош на нови технологии и стратегии. Тие работат за да обезбедат ресурси, како што се пари и технологии, за земјите кои не се добро поврзани, а се
8
фокусирани на помагање на развојот на интернетот во руралните региони. Од 1980- тите години, ITU ги подобрува телекомуникациите низ целиот свет, а извештајот на Мајтланд од 1985 година ја истакнува разликата помеѓу богатите и сиромашните земји во поглед на пристапот до комуникациски технологии. ITU се обидува да ги донесе телефоните и интернетот до сите луѓе, а новите технологии, како безжичните мрежи, се покажаа како одлично решение за руралните области. Овие технологии им помагаат на луѓето во овие региони да имаат пристап до интернет и други услуги како образование, здравство и помош при катастрофи. ITU продолжува да работи на решавање на овие проблеми и да ги собира податоците за да помогне во подобрувањето на комуникациските услуги во руралните области.
Како што видовме некои од проблемите до сега има уште два малку поголеми проблеми од останатите. Високата цена за поставување и одржување на мобилни мрежи во овие области, додека вториот е нискиот приход по корисник (ARPU), што ги прави овие региони неатрактивни за мобилните оператори. Ова значи дека инвестирањето во рурална инфраструктура е економски неисплатливо.За да се реши ова, потребни се евтини решенија за проширување на мрежата. Најдобар начин за тоа е да се користат веќе постоечките мобилни мрежи и опрема. Глобалните стандарди и технологии овозможуваат помали трошоци за покривање на руралните области, а истовремено и поевтини мобилни уреди. Ова исто така има и социјални предности, како што е можноста за роаминг помеѓу урбаните и руралните области.Технологиите од 3GPP се развиваат така што операторите можат лесно да ги надградат своите мрежи и да ги задоволат потребите на корисниците во текот на времето. За разлика од новите технологии, 3GPP има јасен план за раст и можност да се зголемува капацитетот без големи проблеми. Правилно управување со спектарот исто така игра клучна улога. Операторите кои веќе имаат лиценца за целата земја не треба да плаќаат дополнително за спектарот, а тој се користи неефикасно во руралните области, што може да се поправи без додатни трошоци.
9
Правата на жените користејќи го интенетот
Правата на жените на интернет вклучуваат различни аспекти, како што се пристапот, користењето и безбедноста. Според World Wide Web Foundation, жените и девојчињата се оставени зад себе во дигиталната револуција, со тоа што жените во сиромашните урбани области на развивачките земји имаат 50% помала шанса од мажите да имаат пристап до интернет. Овој дигитален родов јаз се влошува поради недостатокот на вештини и високите трошоци, при што жените имаат 1.6 пати поголема шанса од мажите да се соочат со недостаток на вештини како бариера за користење на интернет. Мрежата за правата на жените на интернет, проект на World Wide Web Foundation, работи на промена на политиката и регулативите за да се затвори дигиталниот родов јаз и да се овозможи полноправно учество на жените на интернет. Истражувањата на мрежата покажуваат дека додека жените го намалуваат јазот за основен пристап до интернет, се соочуваат со дополнителни бариери за користење на интернетот и целосно учество онлајн. Онлајн дискриминацијата против жените е значајна загриженост, а интернетот станува ново поле за борба за правата на жените. Жените се соочуваат со потешкотии при пристапувањето до релевантни информации и се изложени на сериозни форми на онлајн насилство, како што се сексуално вознемирување и прогонување. За да се решат овие проблеми, треба да се соберат и објават податоци за родот во технолошкиот сектор, да се усвои концептот на „значајна поврзаност“ како цел за користење на интернет и да се промовираат дигитални вештини и образованието за ИКТ за жените и девојчињата. Потребно е жените да учествуваат во развојот на технологијата, создавањето на локален контент и иновациите во ИКТ. Владите, заедниците и компаниите треба да соработуваат за да се подобри фер пристапот до интернет и да се промовираат политики што ќе поттикнат учество на жените, додека истовремено ги штитат од вознемирување и злоупотреба. Владите треба да инвестираат во инфраструктура за да обезбедат пристап до интернет по прифатливи цени и да создадат јавни безбедни простори за
10
жените да се движат по интернет и да ги развиваат своите дигитални вештини. Компаниите имаат одговорност да ги почитуваат правата на човекот и треба да обезбедат достапност на содржината што е наменета за жените, особено кога
станува збор за сексуално и репродуктивно здравје. Тие исто така треба да обезбедат механизми за пријавување злоупотреби и да ги поддржат жртвите на онлајн насилство.
Заклучок
Дигиталниот активизам, особено преку социјалните мрежи, има големо влијание во борбата за правата на жените. Кампањите како #MeToo ја покажуваат моќта на интернетот за мобилизирање и подигнување на свеста, додека истовремено се соочуваме со проблеми како насилството на интернет и ограничениот пристап до технологија. Со цел да се постигне вистинска родова еднаквост, потребно е да се инвестира во решавање на овие бариери, како и да се продолжи со креирање на платформи кои ќе овозможат еднаква застапеност и учество за сите. Интернетот има потенцијал да го промени светот, но важно е да се осигураме дека сите, без разлика на пол, имаат еднаков пристап и можности да учествуваат во дигиталниот простор.
Користена литература
1. https://www.openglobalrights.org/digital-activism-empowering-women-creating change-and-demanding-human-rights/
2. https://online.maryville.edu/blog/a-guide-to-social-media-activism/
11
3. https://en.wikipedia.org/wiki/MeToo_movement
4. https://pulse.internetsociety.org/blog/why-measuring-internet-gender-equality matters
5. https://www.igi-global.com/chapter/challenges-opportunities-icts-rural remote/74454
6. https://gtprn.org/2020/11/14/rural-connectivity-some-challenges-and opportunities/
7. https://webfoundation.org/research/womens-rights-online-2015/
12