Почетоците на теоријата на Embodied, Embedded, Enacted и Extended Cognition, позната и како 4Е когниција, се поврзуваат со значајните промени во сфаќањата за природата и функционирањето на умот кои се појавуваат во втората половина на дваесеттиот и почетокот на дваесет и првиот век. Овие промени се случуваат како реакција на доминантната картезијанска традиција во филозофијата на умот, која долго време инсистираше на јасна поделба помеѓу умот и телото, како и на перцепцијата на умот како изолиран, внатрешен и симболички процес кој се одвива исклучиво во мозокот. Во текот на шеесеттите и седумдесеттите години на минатиот век, со појавата на когнитивните науки, се развива влијателна компјутерска метафора која когницијата ја замислува како процесирање на информации, каде мозокот се споредува со компјутер, а умот со софтвер. Оваа метафора, иако важна за развојот на когнитивната наука, брзо покажува одредени ограничувања, особено во објаснувањето на комплицираните и динамични интеракции помеѓу умот, телото и околината, како и во разбирањето на феноменолошките аспекти на искуството.
Во овој контекст, теоријата на Embodied Cognition (телесна когниција) започнува да се развива како значајна алтернатива која го нагласува значењето на телото во когнитивните процеси и субјективното искуство. Оваа теорија, која има свои корени во феноменолошките идеи на филозофи како Морис Мерло-Понти и неговата концепција за телото како примарен медиум на перцепција и интеракција со светот, подоцна добива дополнителна поддршка од истражувањата во когнитивната психологија и невронауката. Делата на филозофите како Џорџ Лејкоф и Марк Џонсон, кои ја истражуваат улогата на телесните метафори во когнитивните процеси, како и на Франсиско Варела, Еван Томпсон и Елеанор Рош, кои го воведуваат концептот на Enacted Cognition, претставуваат клучни моменти во развојот на оваа насока. Во нивното влијателно дело „The Embodied Mind: Cognitive Science and Human Experience“ (1991), Варела, Томпсон и Рош јасно ја дефинираат идејата дека когницијата е активен процес кој се одвива низ телесната интеракција со непосредната околина, што претставува значајна промена во однос на традиционалното сфаќање за умот како пасивен примател на информации.
Embedded Cognition (вградена когниција), пак, произлегува од разбирањето дека когнитивните процеси не се случуваат во изолација, туку секогаш во специфичен физички, социјален и културен контекст. Овој пристап се развива како критика на традиционалниот индивидуалистички пристап во когнитивните науки, кој умот го претставува како автономен и независен од средината. Наместо тоа, Embedded Cognition инсистира дека умот е суштински поврзан со околината и дека когнитивните способности и процеси се обликуваат и се одвиваат во постојана интеракција со околината. Овој пристап е блиску поврзан со екологијата на перцепцијата на Џејмс Гибсон, како и со социјалните и културните теории кои ги нагласуваат културните и социјалните фактори како значајни за когнитивниот развој и функционирање.
Теоријата на Enacted Cognition (активирана или изведена когниција), како дополнителна димензија, се појавува во деведесеттите години и ја нагласува активната улога на субјектот во формирањето и обликувањето на сопственото когнитивно искуство преку практични дејствија, интеракции и активности во светот. Овој пристап, поврзан со идеите на Варела и неговите соработници, тврди дека умот не е претставувачки систем кој само ја репрезентира надворешната реалност, туку дека когницијата настанува во самиот процес на дејствување и интеракција со светот. Во оваа перспектива, когнитивните процеси се директно поврзани со конкретните практични активности и социјални интеракции на поединецот, а не се само интерни, симболички манипулации на информации.
Конечно, Extended Cognition (проширена когниција), формулирана во влијателниот текст на Енди Кларк и Дејвид Чалмерс од 1998 година „The Extended Mind“, дополнително ја проширува сферата на когниција надвор од биолошките граници на телото и мозокот. Оваа теорија тврди дека когнитивните процеси и способности можат да вклучуваат и надворешни алатки и технологии, како што се јазикот, компјутерите, медиумите и различните културни артефакти. Според оваа перспектива, умот не е ограничен на мозокот и телото, туку претставува динамичен хибриден систем во кој надворешните ресурси и технологии активно учествуваат во когнитивните процеси и обликувањето на субјективното искуство.
Овие четири перспективи, кои заедно го сочинуваат пристапот на 4Е когниција, претставуваат револуционерна промена во разбирањето на умот, когницијата и субјективноста. Нивната појава и развој се резултат на интердисциплинарен дијалог помеѓу филозофијата, психологијата, невронауката, културната антропологија и когнитивната наука, и отвораат нови можности за истражување и разбирање на комплексните интеракции помеѓу телото, умот, културата и општеството. Во рамките на родовите студии, оваа теоретска рамка овозможува критичко преиспитување на традиционалните концепции за родот и субјективноста, нагласувајќи ја активната, динамична и контекстуално зависна природа на родовите тела и идентитети.
Концептот на Embodied, Embedded, Enacted и Extended Cognition (познат како 4Е пристап кон когницијата) претставува значаен теоретски пресврт во филозофијата на умот, кој радикално ја менува традиционалната картезијанска перспектива за умот како одвоен од телото и околината. Овој пристап предлага дека когнитивните процеси не се ограничени само на мозочната активност, туку се распространети низ телесното искуство, интеракцијата со средината, како и практичните активности и социјалните односи во кои суштеството е вплеткано. Во родовите студии, ваквата филозофска рамка отвора нови хоризонти за преиспитување на телото и субјективноста, особено во контекст на родовиот идентитет, родовата перформативност и начинот на кој културните и општествените структури се вградени во телесното искуство. Имено, оваа перспектива овозможува критичко и длабоко преиспитување на традиционалните бинарни категории и стереотипи кои доминираат во западната култура, притоа нагласувајќи дека родот не е внатрешна, фиксирана суштина, туку динамичен процес кој се одвива во телесна интеракција со околината.
Во рамките на Embodied Cognition (отелотворена когниција), родовото тело се разбира не како пасивен примател на културни значења, туку како активен чинител во создавањето на овие значења. Телото, преку својата физичка и сензорна природа, ја обликува и влијае врз когнитивната и емоционалната перцепција на себеси и на околината. Од оваа перспектива, родовите идентитети не се внатрешно стабилни или однапред зададени, туку се конструираат низ телесните практики и искуства кои поединецот ги има во одредено културно и општествено опкружување. На пример, начинот на кој телото се движи, се облекува, гестикулира или ги користи просторот и предметите, не се само механички или биолошки одредени акти, туку се културно и родово означени практики кои влијаат врз формирањето на родовиот идентитет и субјективност. Телото, на овој начин, станува место каде културата и општеството се вградуваат и материјализираат, а истовремено е и чинител кој активно ги преобликува овие културни значења преку индивидуалните и колективните телесни искуства.
Embedded Cognition (вградена когниција) укажува на значењето на општествените и културните контексти во формирањето на когнитивните и родовите искуства на поединците. Според оваа перспектива, родовите тела не постојат во изолација, туку се секогаш сместени во конкретни културни и социјални рамки, чии норми, правила и очекувања значително влијаат врз начинот на кој се перцепираат и искусуваат себеси. Ова значи дека родовите разлики, како и перформативните акти преку кои тие разлики се изразуваат, не се резултат само на внатрешни психолошки или биолошки фактори, туку произлегуваат од интеракцијата на поединецот со својата непосредна и поширока социјална околина. Така, културните наративи и општествените структури кои ги дефинираат родовите улоги, очекувања и стереотипи се вградуваат во телесните и когнитивните искуства на поединците, продуцирајќи специфични начини на перцепција, размислување и однесување, кои се во склад со доминантните културни претстави за „машкост“ или „женственост“.
Enacted Cognition (изведена когниција) нагласува дека когницијата и субјективноста се обликуваат преку активното учество и интеракцијата на телото со светот. Во оваа рамка, родот не е нешто што поединецот го има или го поседува, туку нешто што поединецот го прави или изведува низ своите секојдневни активности и интеракции. Оваа перспектива е тесно поврзана со теориите на родовата перформативност кои ги развиваат мислители како Џудит Батлер, според кои родот не е стабилна внатрешна суштина, туку е континуирано произведуван низ повторување и варијации на одредени културно препознаени практики и гестови. Од оваа гледна точка, когнитивните процеси и родовите идентификации се резултат на континуирана и динамична интеракција помеѓу телото, умот и светот, а не на внатрешен, предодреден и изолиран процес.
Extended Cognition (проширена когниција) пак додава важна димензија кон разбирањето на родовите субјективности преку нагласување на улогата на надворешните средства, алатки и технологии во когнитивните и родовите процеси. Телото и умот не се ограничуваат само на биолошките граници на поединецот, туку се прошируваат низ општествените и културни технологии, како што се јазикот, медиумите, облеката, модата, козметиката и слично. Така, родовите идентитети и субјективности се формираат и преку постојаната интеракција и интеграција на телесното и когнитивното со надворешните културни и технолошки системи. На пример, преку модата или козметиката, телото се обликува, се означува и се презентира на начин кој е во склад со културните и социјалните очекувања за родовата припадност, при што овие надворешни алатки стануваат составен дел од когнитивните и телесните процеси на поединецот.
Оваа 4Е рамка во филозофијата на умот и родовите студии овозможува критичко и комплексно преиспитување на традиционалните бинарни и есенцијалистички претпоставки за родот и субјективноста. Пристапот на Embodied, Embedded, Enacted и Extended Cognition ја нагласува динамичната, интерактивна и контекстуална природа на родовите тела и идентитети, укажувајќи на тоа дека родот не е статична категорија, туку процес кој постојано се конструира, реконструира и преговара низ телесни, когнитивни и социјални практики. Ваквата филозофска перспектива е значајна не само поради тоа што го проширува разбирањето на когницијата и субјективноста, туку и поради тоа што отвора нови можности за критичка анализа и деконструкција на културните и општествените структури кои ги обликуваат и ограничуваат родовите искуства на поединците