Во современиот дигитален пејзаж, каде што алгоритмите сè повеќе го моделираат секојдневието и ги обликуваат општествените структури, Македонија се наоѓа на критична раскрсница. Ерата на вештачката интелигенција (AI) не е повеќе далечна иднина, туку реалност што бара итно приспособување и иновативен пристап кон социеталните предизвици. Еден од најзначајните, но често маргинализирани аспекти во оваа трансформација е прашањето на родовата еднаквост. Ако досега движењето за родова еднаквост во Македонија заостануваше во приклучувањето кон главните текови на општествените и технолошките промени, денес, со интеграцијата на AI алатки и платформи, веќе не постои оправдување за понатамошна стагнација. Аргументот „немаме ресурси“ или „недостасува експертиза“ станува излитен пред бројните можности што ги нуди современиот AI екосистем.
Ако се размисли подлабоко, зошто токму сега е критично да се надмине оваа инерција? Вештачката интелигенција не функционира само како инструмент за автоматизација, туку и како катализатор за структурни промени во вредносните системи и односите на моќ. Преку алатки како што се https://aigender.net/ и https://platforma.aigender.net/, се овозможува не само едукација и информирање, туку и конкретна поддршка за граѓанскиот и академскиот сектор во адресирањето на родовите предизвици. Овие платформи обезбедуваат пристап до најновите истражувања, анализа на податоци, и алатки за мониторинг на родовата застапеност, што претставува суштинска основа за креирање на инклузивни политики и програми. Дали може да се замисли посилна алатка за надминување на вековни стереотипи и нееднаквости од еден иновативен алгоритам кој објективно ги открива и адресира системските недостатоци?
Критички осврнувајќи се на досегашниот развој, треба да се признае дека движењето за родова еднаквост често беше изолирано од технолошките текови, препуштајќи им го просторот на други, побрзи и поагилни сектори. Овој јаз меѓу социјалните иновации и технолошкиот прогрес создаде амбис кој ги оддалечи клучните актери од автентично учество во дигиталната трансформација. Сепак, со појавата на специјализирани платформи како https://resi.aigender.net/ и https://genderai.org/, се отвораат нови хоризонти за интегрирање на родовата перспектива во сите сфери на општеството. Овие ресурси овозможуваат не само собирање и обработка на релевантни податоци, туку и анализа на трендовите, предвидување на потенцијални ризици и идентификување на најефикасните интервенции. Преку ова, се демонстрира дека AI може да биде силен сојузник во процесот на еманципација и оснажување на маргинализираните групи.
Платформата https://progender.aigender.net/ особено се истакнува со својата мисија: „Оснажување, Безбедност и Отпорност: Поттикнување на единство и коалиции за родова еднаквост и права на LGBTQI+“. Нејзиниот пристап се базира на промовирање на колективна акција и градење на мостови меѓу различни заедници и сектори. Преку креирање на дигитални коалиции, се поттикнуваат заеднички напори во борбата против дискриминацијата и се зголемува видливоста на проблемите со кои се соочуваат жените и LGBTQI+ лицата. Оваа платформа не само што обезбедува простор за размена на искуства и добри практики, туку и служи како дигитален бастион за застапување на човековите права во ерата на алгоритамското општество. Тука, AI не е само технологија, туку и медијатор, советник и чувар на правичноста.
Може ли некој да се оправда дека не е информиран, кога со неколку клика се пристапува до бази со податоци, интерактивни мапи, и автоматизирани анализи на родова застапеност во различни сфери? Не е ли токму оваа нова дигитална инфраструктура најсилниот аргумент против пасивноста и одложувањето на системски промени? Рефлексивно размислувајќи, може да се постави прашањето: ако алгоритмите можат да препознаат и предвидат обрасци на дискриминација, дали човечкото општество конечно ќе се осмели да ги надмине своите предрасуди и да создаде простор за вистинска еднаквост? Одговорот, барем во потенцијалот што го нуди технологијата, е недвосмислено позитивен. Се чини дека сега повеќе од кога било, одговорноста се префрла од „не можам“ кон „не сакам“ – и тоа е суштинската промена што AI ја прави во општествената свест.
Конечно, Македонија, како дел од глобалното општество, се соочува со императивот да ја искористи оваа технолошка револуција за да ги надмине историските и структурни нееднаквости. Алгоритамското општество не дозволува повеќе изговори, бидејќи знаењето, алатките и ресурсите се достапни на дланка. Потребна е само политичка волја, општествена зрелост и академска храброст за да се направи пресврт кон вистинска родова еднаквост. Дали ќе се искористи оваа можност или ќе се остане заробен во кругот на оправдувања, е прашање на колективна одлука и визија за иднината. Како што вели една стара максима, „најголемата опасност не е во тоа што машините ќе почнат да размислуваат како луѓе, туку што луѓето ќе продолжат да размислуваат како машини“. Во оваа ера, токму хуманоста, освестеноста и одговорноста се тие што треба да бидат водени од алгоритмите, а не заменети со нив.