:
Филип Самарџиски
Вовед
Разликата во платите според родот останува еден од најупорните и најкомплексните економски и социјални предизвици во современиот свет. И покрај значителните напори во последните децении за намалување на овој јаз, тој продолжува да постои, како во сите сектори така и во високо платените како што е информатичко-технолошкиот (ИТ) сектор. ИТ секторот е еден од најбрзо растечките и најдинамичните сектори во глобалната економија, нудејќи високи плати и значителни можности за кариерен напредок. Сепак, и покрај напредокот во технологијата и општествената свест, жените во овој сектор сè уште се соочуваат со значителни разлики во платите во споредба со нивните машки колеги.
Оваа семинарска работа има за цел да ги истражи причините за постоењето на овој јаз во платите во ИТ секторот, да ги анализира неговите економски и социјални последици и да предложи решенија за негово намалување. Преку анализа на најновите статистички податоци, истражувања и студии, ќе се обидеме да дадеме јасна слика за состојбата и да понудиме конкретни препораки за подобрување.
Глобални трендови
Статистичките податоци од различни извори укажуваат на постоењето на значителен родов јаз во платите во ИТ секторот на глобално ниво. Овој јаз, иако варира во зависност од географската локација и специфичните улоги, останува конзистентен проблем во индустријата.
Според податоците од 2018 година, просечната бруто-плата на жените била за 14,8% пониска од онаа на мажите. Овој јаз е резултат на комплексна комбинација на фактори, вклучувајќи окупациона и секторска сегрегација, поголема застапеност на жените во работа со скратено работно време или привремена работа, како и потешкотии во балансирањето на работата и приватниот живот.
Состојбата во Европската Унија
Во рамките на Европската Унија, ситуацијата варира од земја до земја, но генерално се забележува постоење на јаз во платите во ИТ секторот. Во 2014 година, јазот во платите меѓу ИТ професионалците и техничарите изнесувал 11%. Иако ова е меѓу најниските јазови во платите во ЕУ, сепак укажува на постоењето на нееднаквост.
3
Интересно е да се забележи дека и покрај постоењето на јазот, и жените и мажите во ИТ секторот се генерално добро платени во споредба со другите сектори. Во 2015 година, 70% од мажите кои работеле во ИТ имале месечен приход во горните два квинтили на приходи, во споредба со 54% од жените во ИТ. Иако ова укажува на подобра финансиска состојба на жените во ИТ во споредба со други сектори, сепак јазот во однос на мажите останува значителен.
Состојбата во Обединетото Кралство
Во Обединетото Кралство, ситуацијата е особено загрижувачка. Околу 78% од големите организации признале дека постои јаз во платите во технолошкиот сектор, при што мажите заработуваат повеќе од жените. Жените заработуваат до 28% помалку од мажите во истите технолошки улоги, што претставува значителна разлика.
Големите технолошки компании, и покрај нивните јавни заложби за еднаквост, не се имуни на овој проблем. На пример, извештајот на Google покажува дека жените заработуваат 83 пени на час за секоја фунта што ја заработуваат мажите, а просечните бонуси на жените се за 43% пониски од оние на мажите. Слично, во Apple, жените заработуваат 74 пени за секоја фунта што ја заработуваат нивните машки колеги, а 88% од жените добиваат бонуси во споредба со 94% од мажите.
4
Состојбата во Соединетите Американски Држави
Во САД, ситуацијата е слична. Жените во ИТ секторот заработуваат околу 84 центи за секој долар што го заработуваат мажите, што претставува годишен губиток од околу 8.000 долари. Овој јаз е уште поголем за жените од маргинализираните заедници, како што се жените од црнечко и латинско потекло, кои заработуваат значително помалку од нивните бели машки колеги.
Дополнително, ЛГБТ+ работниците, особено транс жените и небинарните лица, се соочуваат со дополнителни пречки и заработуваат помалку од нивните цис-родови колеги. Ова укажува на интерсекционалната природа на проблемот, каде што различни форми на дискриминација се преклопуваат и создаваат уште поголеми нееднаквости.
Во следната табела може да се видат дополнителни статистики за САД и од други студии.
| Метрика | Жени | Мажи | Извор |
| Просечна плата во ИТ секторот(2021) | $78,000 | $84,000 | Payscale |
| Процент на луѓе на лидерски позиции | 28% | 72% | McKinsey & Company |
| Родов јаз (коригиран во однос на искуство) | 7-8% | — | Dice Tech Salary Report |
Состојбата во Македонија
Според малкуте, а сепак најнови податоци во однос на сите професии, и во Македонија постои значителен родов јаз во платите од 12.5% во просек, кој се зголемува на 17.3% кога се земаат во предвид карактеристиките на работниците. Јазот е најголем кај лицата со основно образование (28.4%). Една третина од жените во Македонија се неактивни на пазарот на труд, наспроти само 1% од мажите. Иако фалат податоци коишто се конкретни за ИТ секторот, може да се добие проценка од генералните податоци.
5
Причини за постоењето на родовиот јаз во платите Родовиот јаз во платите во ИТ секторот е резултат на комплексна интеракција на различни фактори кои се наведни во прилог.
Окупациона сегрегација
Една од главните причини за јазот во платите е окупационата сегрегација. Жените често работат во помалку платени улоги, додека мажите доминираат во повисоко платените технички позиции. На пример, жените се поретко застапени во области како што се машинското учење и backend развојот, кои обично носат повисоки плати.
Оваа сегрегација е резултат на различни фактори, вклучувајќи ги стереотипите за родовите улоги и недостатокот на поддршка за жените во техничките области. Од рана возраст, девојчињата често се обесхрабруваат да се занимаваат со STEM (наука, технологија, инженерство и математика) предмети, што подоцна влијае на нивниот избор на кариера.
Искуство и позиција
Мажите почесто се наоѓаат на високи позиции и имаат поголеми шанси за унапредување, што резултира со повисоки плати. Жените, од друга страна, често се соочуваат со пречки во напредувањето во кариерата, феномен познат како “стаклен плафон”.
Ова може да биде резултат на несвесните пристрасности кај менаџерите и недостатокот на менторство за жените во ИТ секторот. Истражувањата покажуваат дека жените често добиваат помалку можности за развој на лидерски вештини и се помалку вклучени во високо-профилни проекти кои би можеле да доведат до унапредување.
6
Пристрасности во вработувањето и унапредувањето Студиите покажуваат дека е помалку веројатно жените да добијат покачување на платата или унапредување, дури и кога имаат слични квалификации и искуство како мажите. Ова е често резултат на родовите стереотипи и дискриминацијата во работната средина.
На пример, истражувањата покажуваат дека жените често се перципираат како помалку компетентни или посветени на работата, особено ако имаат семејни обврски. Ова може да доведе до помалку можности за унапредување и пониски плати.
Стереотипи и дискриминација
Жените често се соочуваат со стереотипи и дискриминација во работната средина, што може да ги одврати од влегување или останување во ИТ секторот. На пример, жените често се соочуваат со недостаток на поддршка од нивните колеги и менаџери, што може да ги натера да се чувствуваат изолирани и неценети.
Дополнително, жените во ИТ секторот често се соочуваат со микроагресии и сексизам, што може да создаде непријателска работна средина и да влијае негативно на нивната продуктивност и задоволство од работата.
Преговарање за плата
Истражувањата покажуваат дека жените се помалку склони да преговараат за повисоки плати или да бараат покачување. Ова може да биде резултат на социјалните норми кои ги обесхрабруваат жените да бидат асертивни, како и страв од негативни последици ако се перципираат како “премногу агресивни”.
Дополнително, кога жените преговараат за плата, тие често се соочуваат со поголем отпор и негативни реакции отколку мажите, што може да ги одврати од идни обиди за преговарање.
Економски и социјални последици
Родовиот јаз во платите во ИТ секторот има далекосежни економски и социјални последици, кои се протегаат надвор од индивидуалното ниво и влијаат на целото општество.
7
Индивидуални последици
На индивидуално ниво, жените кои заработуваат помалку од мажите се соочуваат со поголеми економски тешкотии. Ова вклучува:
• Потешкотии во штедењето за пензија, што може да доведе до финансиска несигурност во подоцнежните години.
• Предизвици во покривањето на основните трошоци, особено за самохраните мајки или жените кои се главни издржувачи на семејството.
• Помала можност за инвестирање во понатамошно образование или развој на вештини, што може да ги ограничи идните можности за кариера.
• Зголемен стрес и анксиозност поврзани со финансиската несигурност, што може да влијае негативно на менталното и физичкото здравје.
Макроекономски последици
На макроплан, јазот во платите има негативен економски ефект на општеството како целина:
• Намален економски раст – Кога жените не се компензирани подеднакво за нивната работа, тоа значи дека економскиот потенцијал на општеството не е целосно искористен. Студиите покажуваат дека намалувањето на јазот во платите може да доведе до енормно зголемување на глобалниот БДП од околу 12 трилиони долари.
• Намалена продуктивност – Нееднаквоста во платите може да доведе до намалена мотивација и продуктивност кај жените работници, што негативно влијае на целокупната продуктивност на компаниите и економијата.
• Губење на таленти – Јазот во платите може да ги одврати талентираните жени од влегување или останување во ИТ секторот, што доведува до губење на вредни вештини и иновации.
Социјални последици
Јазот во платите има и пошироки социјални импликации:
• Зајакнување на родовите стереотипи – Постоењето на јазот во платите ги зајакнува штетните стереотипи за способностите и вредноста на жените во работната сила.
8
• Влијание врз следните генерации – Кога младите девојки гледаат дека жените се помалку платени во ИТ секторот, тоа може да ги одврати од избирање на кариера во оваа област, продолжувајќи го циклусот на нееднаквост.
• Зголемување на родовата нееднаквост – Економската нееднаквост често води до пошироки социјални нееднаквости, вклучувајќи нееднаков пристап до образование, здравствена заштита и можности за социјална мобилност.
Можни решенија за намалување на родовиот јаз во платите
Намалувањето на јазот во платите во ИТ секторот бара сеопфатен пристап. Следните стратегии можат да помогнат во решавањето на овој проблем.
Транспарентност во платите
Воведувањето на транспарентни политики за платите може значително да го намали јазот. Компаниите треба да:
• Објавуваат опсези на плати за различни позиции
• Спроведуваат редовни ревизии на платите
• Обезбедат јасни насоки за известување за да се поедностават процесите за работодавците
Некои компании, како Buffer, дури ги објавуваат платите на сите вработени онлајн и имаат формула која ги одредува платите за секоја улога.
Едукација и обука
• Спроведување обуки за несвесни пристрасности за менаџерите
• Организирање работилници за преговарање за плати, особено за жените • Едукација на вработените за проблемот со јазот во платите
Структурирани процеси за вработување и унапредување
• Користење структурирани интервјуа со стандардизирани критериуми за оценување
• Вклучување на повеќе жени во потесните листи за вработување и унапредувања • Користење задачи базирани на вештини при регрутирањето
9
Поддршка за кариерен развој на жените
• Воведување програми за менторство и спонзорство
• Активно промовирање на жените во лидерски позиции
• Обезбедување еднакви можности за обука и развој
Флексибилни работни аранжмани
• Нудење опции за работа од дома и флексибилно работно време • Обезбедување поддршка за грижа за деца
• Охрабрување на споделено родителско отсуство
Редовни ревизии на платите и корективни мерки
• Спроведување редовни ревизии на платите за идентификување на нееднаквости • Имплементирање корективни мерки за затворање на идентификуваните јазови • Поставување мерливи цели за разновидност и еднаквост
Законодавни и системски промени
• Воведување закони кои ја регулираат транспарентноста на платите • Додавање на разгледувања за еднакви плати во колективните преговори • Усвојување на родово-неутрални системи за класификација на работни места
Разлики во платите кај ЛГБТКИ+ работниците
Во рамките на анализата на родовиот јаз во платите во ИТ секторот, важно е да се разгледаат и специфичните предизвици со кои се соочуваат членовите на ЛГБТКИ+ заедницата. Истражувањата покажуваат дека и оваа група се соочува со значителни разлики во платите и дискриминација на работното место. Иако нема многу информации конкретно за ИТ секторот, ќе наведеме бројки коишто ќе ја доловат сликата и во ИТ сферата. Според споменатите истражувања:
• ЛГБТКИ+ работниците во просек заработуваат 90 центи за секој долар што го заработуваат типичните хетеросексуални работници во САД.
• Жените од ЛГБТКИ+ заедницата кои работат со полно работно време типично заработуваат 87 центи за секој долар што го заработуваат сите работници.
10
• Небинарните, родово флуидните и Two Spirit лицата кои работат со полно работно време типично заработуваат 70 центи за секој долар што го заработуваат сите работници.
Интерсекционалност и дополнителни нееднаквости Јазот во платите е уште поизразен кај ЛГБТКИ+ лицата кои припаѓаат на малцинските групи, односно тука повторно може да се забележи претходно споменатата интерсекционална нееднаквост каде повеќе фактори како родот, расата и класата се пресекуваат и доведуваат до уште поголема нееднаквост. Во прилог следат статистики околу оваа нееднаквост:
• ЛГБТКИ+ Латино жените кои работат со полно работно време типично заработуваат 72 центи за секој долар што го заработуваат сите работници. • ЛГБТКИ+ црнкињите кои работат со полно работно време типично заработуваат 85 центи за секој долар што го заработуваат сите работници.
• Домородните американски ЛГБТКИ+ лица, без оглед на родот, кои работат со полно работно време типично заработуваат 70 центи за секој долар што го заработуваат сите работници.
Дискриминација на работното место
И покрај тоа што не е целосно според темата, многу важно е да се напомене дека покрај родовиот јаз во платите кој го има кај ЛГБТКИ+ работниците, тие многу често се соочуваат со дискриминација и вознемирување на работното место:
• 46% од ЛГБТКИ+ работниците пријавуваат дека доживеале дискриминација на работното место поради нивниот идентитет.
• 63% од 2.000 анкетирани ЛГБТКИ+ работници изјавиле дека биле дискриминирани на работното место.
• 45% од анкетираните ЛГБТКИ+ работници изјавиле дека биле прескокнати за унапредување поради нивниот идентитет.
Долгорочни ефекти
Истражувањата покажуваат дека разликата во платите се зголемува со текот на времето: • Една година по дипломирањето, јазот во заработката меѓу ЛГБТКИ+ и хетеросексуалните работници изнесува 12%.
• Десет години по дипломирањето, овој јаз се зголемува на 22%.
11
Овие статистики укажуваат на потребата од посеопфатни политики за борба против дискриминацијата и промовирање на еднаквоста на работното место за сите, вклучително и за членовите на ЛГБТКИ+ заедницата во ИТ секторот. Со други зборови, решавањето на овој проблем бара координирани напори од страна на работодавците, политичарите и општеството во целина.
Заклучок
Затворањето на родовиот јаз во платите е долгорочен предизвик кој бара посветеност од компаниите, владите и општеството во целина. Со имплементирање на одредени стратегии, ИТ секторот може да направи значителен напредок кон постигнување на родова еднаквост во платите и создавање на поправедна и инклузивна работна средина.
Референци
• Gender Pay Gap in the Tech Sector: Comparative Statistical Insights and Implications
• Women in tech paid ‘fractionally more’ – report
• Pay equity in the tech industry
• Gender Equality Index 2020: Digitalisation and the future of work • Women in Technology Survey 2019
• The gender pay gap in tech
• Addressing the Gender Pay Gap in Tech: Insights & Trends
• Yes, There’s A Gender Pay Gap In Tech — Here’s What You Need To Know • Што е родов јаз во платите, како, кој и зошто го креира? Клучни наоди и препораки од документот „ПЛАТА ПО ДОГОВОР – Намалување на родовиот јаз преку транспарентност на платите“
• Understanding the gender pay gap: definition and causes
• Gender Pay Gap in Tech: Why It Persists and How to Fix It
• Trans, Queer & Underpaid: Emerging LGBTQI+ Pay Gap Data
• The big LGBTQ+ wage gap problem
12