Ана Балеска
Вовед
Денес технологијата е дел од секојдневниот живот. Паметните телефони, апликациите, дигиталните асистенти и уредите за здравје сè повеќе се користат и од постари лица. Но, колку од оваа технологија е навистина создадена имајќи ги предвид нивните потреби, и уште поважно – колку често се земени предвид женските постари корисници? Во оваа семинарска работа ќе зборувам за тоа дали дизајнот на паметната технологија доволно ги вклучува постарите лица, или пак некако ги заборава. Инклузија на родови во дизајнот на технологија за постари лица претставува процес на создавање технолошки решенија кои ги земаат предвид различните потреби, искуства и перцепции на постарите жени и постарите мажи. Овој пристап бара технологијата да не биде униформна, туку да биде дизајнирана во соработка со корисници од различни родови и да ги елиминира стереотипите дека возраста или полот се пречка за користење на технологија.
Што значи родова инклузија во дизајн на технологија за постари лица?
Родова инклузија значи кога се дизајнира нешто – на пример апликација, сајт или уред – да се мисли и на жените и на мажите подеднакво. Кога зборуваме за постари лица, често се претпоставува дека мажите и жените имаат исти потреби. Но тоа не е така. На пример, жените во постара возраст почесто живеат сами, имаат поразлични здравствени потреби, можеби не користеле многу технологии во минатото и им треба поедноставен пристап.
Како изгледа тоа во реалноста?
Ако ги погледнеме уредите како паметни часовници за здравје, фитнес тракери или дигиталните асистенти како Alexa или Google Assistant, ќе забележиме дека тие најчесто имаат дизајн и функционалности кои се насочени кон помлади корисници или мажи. Дизајнерите често претпоставуваат дека корисникот е технолошки писмен, брза реакција и способност да ги следи комплексните менија.
Екрани со мали букви и контрасти, тешки и непотребно сложени менија, недостиг од јасни гласовни команди или визуелни објаснувања – сето ова станува сериозна пречка за една баба која сака да користи уред за мерење на притисок или за потсетување на лекови. Покрај тоа, уредите често се дизајнирани да бидат естетски привлечни за мажите или младите — со масивни или спортски дизајни кои не одговараат на вкусот или практичноста за постарите жени. Рекламите за паметни уреди, исто така, најчесто ги прикажуваат постарите корисници како мажи во активен стил на живот или како парови, но ретко фокусираат приказ на самостојна постара жена која независно користи технологија.
Зошто е важно да ги вклучиме и бабите?
Во Европа и на глобално ниво, жените живеат подолго од мажите. Тоа значи дека многу од повозрасните корисници на технологија се всушност жени кои се сами. Овие жени често имаат зголемена потреба за поврзување со семејството, социјална интеракција и поддршка за здравствена грижа. Ако технологијата не е дизајнирана така што тие ќе можат лесно да ја користат, ризикуваме да ги исклучиме од важните можности за комуникација, навремено следење на здравјето и дури и од основни алатки за забава и учење. Дополнително, инклузивниот дизајн не само што ги вклучува постарите жени, туку и создава покорисни и поинтуитивни решенија за сите корисници. Инвестирањето во родова инклузија значи создавање технологија што ќе биде прифатена од поширока популација и ќе влијае позитивно врз квалитетот на животот на постарите генерации.
Предизвици со кои се соочуваат постарите жени во технологијата
- Интерфејс и пристапност
Современите паметни уреди – мобилни телефони, таблети, компјутери и апликации – често се дизајнирани со фокус на младите и технолошки писмени корисници. Постарите жени, кои можеби се соочуваат со намалена подвижност, слаб вид, тешкотии при користење на ситни екрани или мали копчиња, како и забавено обработување на информациите, можат да ги сметаат овие уреди за комплицирани и неинтуитивни. Лошо прилагодените интерфејси, недостигот од опции за зголемен текст, висок контраст или гласовно управување дополнително ги зголемуваат технолошките бариери за оваа група.
- Културни и социјални фактори
Многу постари жени растеле во време кога улогата на жената била претежно врзана за домот и семејството, а технологијата, како и техничките занимања, главно биле доминирани од мажи. Ова доведува до тоа да имаат помало искуство и помала самодоверба при користењето на технологија. Во многу случаи, тие чувствуваат срам или страв да побараат помош, плашејќи се да не бидат етикетирани како „неспособни“ или „застарени“. Ваквите културни бариери ги спречуваат да направат чекор кон учење и адаптирање на новите технолошки решенија кои би можеле да им го олеснат животот.
- Јазични и комуникациски бариери
Технолошките упатства, менија, поставки и кориснички прирачници најчесто се напишани на комплексен, технички јазик кој е тежок за разбирање. Дури и едноставни апликации понекогаш користат современ сленг или англицизми што може да создаде дополнителна конфузија кај постарите жени. Недостатокот на прилагодени упатства, туторијали на локален и едноставен јазик или интерактивни водичи, уште повеќе го зголемува овој јаз. Поради ова, многу постари жени се чувствуваат изгубено и се обесхрабруваат од понатамошно истражување и користење на технолошките можности.
Добри примери
Иако предизвиците се бројни, сепак постојат и позитивни примери каде дизајнерите и технолошките компании покажуваат свесност и се обидуваат да бидат поинклузивни во своите решенија. На пример, некои паметни домашни уреди, како паметни звучници или виртуелни асистенти, се дизајнирани со опции за гласовна интеракција која е побавна, појасна и полесна за разбирање. Дополнително, корисниците можат да ја прилагодат висината на гласот според своите потреби, што е особено корисно за лица со оштетен слух или когнитивни потешкотии.
Покрај тоа, во сферата на здравјето и благосостојбата, се појавуваат апликации со едноставни и минималистички интерфејси, големи копчиња со јасно означени функции и визуелни сигнали кои го олеснуваат користењето. Таквите апликации нудат потсетници за земање лекови, следење на крвен притисок, шеќер или физичка активност, и се дизајнирани така што дури и корисници без технолошко предзнаење можат да ги користат без проблем.
Позитивен пример се и веб-страниците кои овозможуваат избор на големина на фонт, контрастни бои за полесно читање и аудио-инструкции. Некои компании дури започнуваат соработка со организации кои работат со постари лица за да тестираат производи пред да ги пуштат во продажба и да добијат директна повратна информација.
Сепак, и покрај овие добри примери, тие сè уште се малубројни и не се доволно распространети. Потребно е оваа пракса да стане стандард во технолошкиот развој, а не исклучок. Само така ќе можеме да зборуваме за вистинска технолошка инклузија и еднаков пристап за сите, без оглед на возраста и технолошката писменост.
Што треба да се промени?
- Поголемо учество на жени во процесите на дизајн и тестирање
Компаниите што развиваат технолошки производи треба да вклучат повеќе жени во своите тимови, не само во инженерските и техничките позиции, туку и во фазите на дизајн, корисничко искуство и тестирање. Жените, особено оние од различни возрасни групи, носат различни перспективи кои се клучни за создавање производи што навистина ќе ги задоволат потребите на пошироката публика.
- Истражувања со реални корисници
При креирање на производите, компаниите треба да спроведуваат истражувања и тестирања со реални корисници – и постари жени и мажи – за да ги разберат нивните реални потешкотии и очекувања. Ова ќе овозможи дизајнот да биде прилагоден на вистинските проблеми со кои се соочуваат корисниците во секојдневието.
- Образовни кампањи
Мора да се вложат напори во креирање на образовни кампањи и програми кои ќе им помогнат на постарите лица да ја прифатат технологијата без страв. Овие кампањи треба да покажат дека никогаш не е доцна за учење и дека технологијата може да биде пријател, а не непријател. Со практични совети, едноставни туторијали и локализирани содржини, бабите и дедовците ќе можат полесно да ја користат современата технологија.
- Поедноставен и прилагоден дизајн
Дизајнот на уредите и апликациите мора да вклучува едноставни функции, лесно достапни опции за зголемување на текстот, јасни визуелни контрасти и лесно разбирливи упатства. Со ваков пристап, технологијата ќе стане подостапна и ќе го намали стресот и конфузијата кај постарите корисници.
- Разновиден маркетинг
Исто така, маркетинг кампањите треба да бидат поразновидни и да претставуваат постари жени како активни, интелигентни и технолошки способни корисници. Ваквите пораки ќе придонесат за рушење на стереотипите и ќе им дадат охрабрување на постарите генерации дека и тие припаѓаат во модерниот дигитален свет.
Улогата на вештачката интелигенција во адаптацијата на технологијата за постари жени
Во последно време, сè поголема улога во прилагодувањето на технологијата за постарите жени игра и вештачката интелигенција (AI). Благодарение на AI, се развиваат паметни асистенти, гласовни команди и интелигентни кориснички интерфејси што можат да се адаптираат според навиките и потребите на корисникот. Според извештај на World Economic Forum (2023), вештачката интелигенција се користи за да се анализираат податоци за тоа како постарите лица користат апликации, со цел интерфејсот и функционалностите да бидат што поедноставни и попријатни за употреба. Ова претставува огромен потенцијал за намалување на технолошката бариера и зголемување на чувството на независност и самодоверба кај оваа група.
Дополнително, AI може да помогне и во креирање персонализирани едукативни програми, кои автоматски се приспособуваат на брзината на учење на корисникот. Преку машинско учење, платформите можат да препознаат со кои функции корисникот најмногу се мачи и да понудат совети, упатства или дури и видео-демонстрации, со цел подобро разбирање и полесно совладување. Истовремено, AI овозможува и превентивна анализа — на пример, следење на промени во користењето на уредите може да послужи како индикатор за когнитивни или здравствени промени, овозможувајќи навремена реакција од страна на семејството или медицински лица.
Поддршка за дигитално вклучување на постари жени во Македонија
Иако во Македонија најголем дел од дигиталните иницијативи се насочени кон младите, постојат организации и институции кои придонесуваат кон вклучување на постарите лица во ИТ-секторот. Фондацијата „Метаморфозис“ игра значајна улога во промовирањето на дигитална писменост и инклузија во Македонија. Нивните активности не се насочени само кон младите, туку ги опфаќаат и постарите граѓани, особено жените, кои се соочуваат со потешкотии при адаптацијата кон новите технологии. Преку обуки, информативни кампањи и едукативни материјали, „Метаморфозис“ придонесува кон намалување на дигиталниот јаз и им овозможува на постарите лица полесно да се вклучат во современите општествени текови. Ваквите иницијативи се важни за јакнење на родовата еднаквост во сите возрасни категории и за поттикнување на активното учество на постарите жени во дигиталното општество.
Заклучок
Прилагодувањето на технологијата за постарите жени претставува значаен чекор кон создавање на инклузивно општество кое ги зема предвид различните потреби на сите возрасни групи. Досегашните истражувања укажуваат на потребата од едноставен дизајн, јасни визуелни елементи и лесна навигација, како и на важноста од техничка едукација и поддршка. Во иднина, вештачката интелигенција може да игра клучна улога во овој процес, овозможувајќи креирање на системи кои автоматски ќе се адаптираат на корисникот врз основа на неговите навики и способности. Дополнителни истражувања и развој на вакви интелигентни алатки би можеле значително да ја намалат дигиталната бариера и да ја зголемат самостојноста и поврзаноста на постарите жени со модерното општество.
Библиографија
- OECD Report: “Bridging the Digital Gender Divide: Include, Upskill, Innovate”
- WHO: “Age-friendly Digital Technologies – Designing with Older People in Mind”
- World Economic Forum: “Technology and the Gender Gap”
- Forbes: “How Inclusive Design Is Changing Tech For The Better”
- European Commission (2020). Digital Inclusion and Accessibility for Older People.