Марко Страхилов
Вовед
Вештачката интелигенција претставува една од најзначајните иновации на 21 век, со капацитет да предизвика големи промени во различни области како здравството, финансиите, образованието и други. Но, и покрај овој напредок, половата нееднаквост и недоволната инклузивност остануваат сериозен проблем во технолошкиот сектор. Иако жените имаат важна улога во историскиот развој на технологијата, тие сè уште се среќаваат со пречки кога станува збор за напредување кон лидерски позиции и активно учество во истражувањето и развојот во науката, технологијата, инженерството и математиката, како и во областа на вештачката интелигенција.
Целта на оваа семинарска работа е да се истражи како вештачката интелигенција може да помогне во намалување на родовата нееднаквост во технологијата и каква улога имаат жените во овој процес. Анализата ќе ги опфати историските и тековните предизвици со кои се соочуваат жените во технологијата, како и можностите што AI ги нуди за создавање поинклузивни и праведни решенија во индустриите.
Според UNESCO и World Economic Forum (2022), и покрај напорите за зголемување на родовата застапеност, жените и понатаму се соочуваат со значителни бариери при влезот и напредувањето во STEM и AI индустриите. Ова истражување ќе се фокусира на начинот на кој AI може да создаде фер услови за учество на жените и да ја намали родовата пристрасност во овие индустрии.
2
Потенцијалот на Вештачката Интелигенција за Унапредување на Родовата Еднаквост во Технологијата
Иако историјата бележи пионерски придонеси на жени како Ада Лавлејс и Грејс Хопер во областа на технологијата, нивните достигнувања често остануваа во сенка. Денес, и покрај зголемената присутност на жени во STEM областите, нивната застапеност на високи лидерски позиции и во истражувањето и развојот на нови технологии сè уште е недоволна во споредба со мажите. Оваа нерамнотежа не само што создава економски и социјални нееднаквости, туку и го зголемува ризикот развојот на новите технологии да ја рефлектира пристрасноста присутна во општеството, без да понуди инклузивни решенија кои ги земаат предвид сите перспективи.
Оваа анализа се фокусира на потенцијалот на вештачката интелигенција (AI) да создаде порамноправни услови за учество на жените и да ја намали родовата пристрасност во технолошките индустрии. Ќе ги разгледаме можностите за користење на AI алатки за:
∙ Автоматизирано регрутирање без пристрасност: Како AI може да помогне во елиминирање на несвесните предрасуди при изборот на кандидати за работа. ∙ Развој на инклузивни AI алгоритми: Како да се осигура дека AI системите се дизајнирани и обучени со податоци кои ги земаат предвид различните перспективи и потреби на сите корисници.
∙ Поттикнување на поголема застапеност на жените во истражувањето и развојот: Како AI може да ги поддржи жените во нивната кариера во STEM областите и да им овозможи да придонесат во развојот на нови технологии.
Преку истражување на овие аспекти, оваа работа има за цел да предложи иновативни решенија кои ќе ги намалат бариерите за жените и ќе придонесат кон создавање на поправеден и поинклузивен технолошки сектор.
3
Еволуција на улогата на жените во технолошкиот сектор
Во текот на 20-тиот век, жените почнале да влегуваат во новите области на компјутерските науки и инженерството. Во 1970-тите и 1980-тите години, се зголемила нивната застапеност во академските области поврзани со компјутерските науки и математика. Меѓутоа, и покрај напредокот, жените продолжиле да се соочуваат со бројни бариери за напредување во своите кариери, особено во лидерските и инженерските позиции.
Во 21-виот век, иако повеќе жени влегуваат во STEM полето, тие сè уште остануваат малцинска група, со посебни потешкотии во областите како вештачката интелигенција и машинското учење. Систематски предизвици, како родови стереотипи, ограничен пристап до менторски програми и недоволно политичко влијание, продолжуваат да ја ограничуваат улогата на жените во ова поле.
4
Тековна состојба и статистики
Денес, жените продолжуваат да се соочуваат со потешкотии во технолошкиот сектор, и покрај бројните напори за подобрување на родовата застапеност. Според податоците на UNESCO, само 28% од истражувачите во STEM се жени, а во AI индустријата тој процент е уште помал. Голем број технолошки компании се обидуваат да ги намалат овие разлики преку програми за инклузија, но статистиките покажуваат дека потребни се дополнителни реформи.
Глобални и локални податоци за застапеноста
∙ Според извештајот на Светскиот економски форум (WEF), жените заземаат само 22% од работните места во областа на вештачката интелигенција.
∙ Во некои земји, како САД и Германија, бројот на жени во технологијата е поголем, но во многу други држави постојат значителни бариери.
∙ Во Македонија и регионот, сè уште има недостаток на жени во STEM, но постојат иницијативи како „Women in Tech“ и „Girls in STEM“ кои се стремат да ја подобрат оваа состојба.
Разлики во платите и лидерските позиции
∙ Жените во AI и технологијата во просек заработуваат 15-20% помалку од мажите на истите позиции.
∙ Мал процент од извршните директори во технолошки компании се жени, што укажува на недостаток на еднакви можности за напредување.
∙ Истражувањата покажуваат дека компаниите со родова разновидност имаат подобри резултати и повисока продуктивност, што укажува на важноста на инклузијата.
Овие статистики покажуваат дека и покрај напредокот, родовата нееднаквост во технологијата и AI сè уште е присутна.
5
Иновативни пристапи кои вештачката интелегенција може да ги понуди за побрзо достигнување на родова еднаквост
Вештачката интелигенција нуди бројни можности за преиспитување на дизајнот на постоечките системи и воведување инклузивни практики кои го минимизираат влијанието на родовата пристрасност. Примената на AI во различни аспекти на општеството може да ги ублажи бариерите со кои се соочуваат жените во индустриите и да ја подобри еднаквоста во професионалниот свет. Некои од најзначајните области во кои AI може да има директен и позитивен ефект се:
• Примената на алгоритми за автоматска проценка на квалитетите на кандидатите: AI може да создаде системи кои ќе оценуваат кандидати за работни позиции без да бидат засновани на родови фактори. Со користење на алгоритми кои се фокусирани исклучиво на професионални вештини, искуство и квалификации, AI може да ја елиминира човечката пристрасност која може да влијае на изборот на кандидатите.
• Анализа на родова разноликост во компаниите: Големите податоци и AI можат да се користат за истражување на родовата разноликост во различни организации. Овие алатки можат да откријат дали постојат разлики во платите, можностите за напредување или распределбата на работните задачи, и да понудат решенија за подобрување на родовата еднаквост во рамките на компаниите.
• Патувања за развој на жени во STEM индустриите: AI може да помогне при развој на алатки кои ќе создадат персонализирани патеки за професионален напредок за жени во STEM областите. Овие платформи можат да нудат обуки, препораки за развојни курсеви, како и практични насоки за кариера, кои ќе им помогнат на жените да се пробијат во индустрија која традиционално е доминирана од мажи.
• Елиминација на родови стереотипи преку автоматизирани системи: AI може да се користи и за креирање на алатки за анализа на текстови, медиуми и комуникација, кои ќе можат да откријат присутност на родови стереотипи и да понудат препораки за нивно отстранување од професионалните и образовните ресурси.
6
Влијание и Улога на Жените во Развојот на Современата Технологија
Жените играат клучна улога во обликувањето на современите технолошки иновации, особено во областите на вештачката интелигенција (AI) и дигиталните технологии. Нивниот труд и посветеност не само што водат кон технолошки напредок, туку и инспирираат нови генерации да се вклучат во ова динамично поле.
1. Феи-Феи Ли: Пионер во компјутерската визија
Феи-Феи Ли е призната како лидер во развојот на компјутерската визија и машинското учење. Нејзината работа поставува основи за напредокот на AI, што овозможува машини да “види” и разберат визуелни информации.
“Нашата визија е прозорец кон светот; ако сакаме машини да разберат и интеракција со нас, тие мора да ја разберат нашата визија.”
2. Тимнит Гебру: Борец за етика во AI
Тимнит Гебру е истакнат истражувач во областа на етиката на AI, позната по нејзините напори за идентификување и отстранување на пристрасноста во алгоритмите. Нејзината работа истакнува важноста на инклузивноста и транспарентноста во развојот на AI.
“Како што градиме интелигенција во машините, треба да се осигураме дека тие рефлектираат нашите најдобри аспекти како човечества.”
3. Џој Буоламвини: Активизам за праведност во алгоритмите
Џој Буоламвини е позната по своето истражување кое открива дека системите за препознавање лице имаат поголеми стапки на грешки при идентификување на темни кожи жени. Нејзината работа доведе до значајни промени во индустријата, поттикнувајќи компании да ги подобрат своите алгоритми.
“Ако не можеме да ги видиме себе си во технологијата, како ќе веруваме во неа?”
7
Стратегии за Намалување на Родова Нееднаквост во Технологијата
За да се создаде инклузивна и фер технологија, потребни се стратегии и иницијативи кои ќе го намалат јазот меѓу родовите во индустриите на AI и технологијата. Следните пристапи се клучни за овој процес:
• Програми за едукација и поддршка на жените во технологијата: Иницијативи како “Women in AI” и “Girls in STEM” обезбедуваат ресурси, обуки и менторства за жени кои сакаат да се вклучат во овие области. Овие програми создаваат платформи за учење и
менторска поддршка која им помага на жените да ја започнат и развијат својата кариера во STEM.
• Институционални и корпоративни стратегии за еднаквост: Компаниите мора да ја вклучат родовата еднаквост во своите деловни стратегии преку транспарентни и праведни процеси за вработување и напредување. Осигурувањето на еднакви можности за сите вработени, независно од нивниот пол, ќе создаде здрави и инклузивни работни средини кои поттикнуваат иновации.
• Поголема застапеност на жените во истражувањата и развојот на AI: Преку стимулирање на жените да се вклучат во истражувачки и иновациски проекти во AI, преку стипендии и академски програми, ќе се обезбеди дека жените имаат еднакви можности за развој на своите идеи и таленти. Ова ќе помогне да се променат тековните патишта во технологијата и да се стимулира поголема разновидност во истражувањата.
Заклучок
Вештачката интелигенција (AI) има огромен потенцијал за создавање на поинклузивни и праведни технологии кои ќе ја намалат родовата нееднаквост во технолошките индустрии. И покрај историјата на значајниот придонес на жените во развојот на технологијата, нивната застапеност во високи лидерски позиции и истражувања во областите како AI сè уште е ограничена. Ова ја создава потребата за системски промени кои ќе ги поттикнат инклузивноста и разновидноста во развојот на новите технологији.
Преку примена на стратегии како што се програми за поддршка на жените, институционални реформи за еднакви можности и поттикнување на поголема застапеност на жените во истражувањата, може да се создадат услови за поголема родова еднаквост во AI и технологијата. Жените имаат клучна улога во обликувањето на иднината на овие индустрии, и нивниот активен придонес не само што ќе ги поттикне иновациите, туку ќе обезбеди дека технологијата одразува различни перспективи на општеството.
Иднината на технологијата треба да биде инклузивна и фер, и во овој процес, AI може да игра клучна улога. Со примена на праведни и транспарентни процеси, како и со отстранување на пристрасноста во системите, ќе се создадат услови за рамноправен развој и унапредување на сите таленти, без оглед на пол. Крајната цел е да се изгради еднакво и праведно општество, поддржано од технологијата која служи за доброто на сите.
9
Користена литература
∙ “Why gender equality in technology is more urgent than ever”
https://www.devex.com/news/sponsored/why-gender-equality-in-technology-is more-urgent-than-ever-107191
∙ “Иднината на кодирањето: Разоткривање на влијанието на жените во развојот на ИТ”
∙ UNESCO. (2021). “Cracking the Code: Girls’ and Women’s Education in STEM” https://unesdoc.unesco.org/
∙ “Користење на вештачката интелигенција (AI) за унапредување на родовата еднаквост во академските истражувања”
∙ World Economic Forum. (2022). “Global Gender Gap Report”
∙ McKinsey & Company. (2022). “Women in the Workplace Report” https://www.mckinsey.com
10