Лука Јарчевски
Текстот го анализира положбата, улогата и значењето на жените во средновековна Македонија, со посебен акцент на XIV век. Во Византиската империја, жените од повисоките класи обично се грижеле за домот и воспитувањето на децата, но дел од нив успеале да се издигнат над тогашните ограничувања, станувајќи истакнати политички, религиозни и културни фигури. Текстот ја издвојува царицата Јелена – сопруга на цар Душан – како пример за жена со значајно политичко влијание, која била и ктиторка на големи црковни објекти и оставила траен белег во културното и политичкото наследство.
Освен царицата Јелена, наведени се и други жени аристократки и градителки (ктиторки) кои со свои средства подигнувале и украсувале цркви и манастири, со што не само што го афирмирале својот социјален и духовен статус, туку и имале важна улога во развојот на религиозниот и јавниот живот. Дел од нив, како Марија од Охрид, дури се стекнувале со ретки црковни титули, а нивниот придонес се гледа во сочувани натписи и фрески.
Еден дел од текстот е посветен и на женската мода во средновековна Македонија, која претставувала симбол на социјален статус, а преку фреските денес можат да се реконструираат стиловите на облекување и накит. Особено се истакнуваат луксузните костими и накитот кај цариците и благородничките, кои не само што сведочат за трендовите, туку и ја разоткриваат желбата на жените да го искажат својот ранг и моќ.
Во заклучок, текстот поддржува став дека жените во средновековна Македонија биле многу повеќе од сопруги и мајки – тие биле клучни актери во политиката, културата и општествените процеси, оставајќи длабок траен печат во нашето културно наследство.