Користење на вештачката интелигенција (AI) за унапредување на родовата еднаквостУлогата на вештачката интелигенција во унапредувањето или попречувањето на родовата еднаквост Руејда Бајрами Вовед Во последните децении, вештачката интелигенциа (ВИ) стана клучен двигател на технолошкиот напредок и трансформациа во многу сектори. Од здравство и образование, до бизнис и авни политики — ВИ има потенциал значително да го подобри човечкиот живот.Сепак, со неізиниот разво се поавуваат и прашана поврзани со родовата еднаквост. Како што ВИ добива с поголема улога во донесуванье одлуки, се поставува прашаньето:дали таа придонесува за намалуванье на родовите нееднаквости, или пак ги продлабочува постоечките? Ово семинарски труд има за цел да j истражи улогата на ВИ во унапредуваьето или попречуваньето на родовата еднаквост. Ке се разгледа како родовите пристрасности можат да се вградат во ВИ системите, кои се последиците од тоа, како и можните решениа за создаванье на правични и инклузивни технологии. Може да се анализира како ВИ може да помогне во идентификацијата и намалувањето на родовата нееднаквост, на пример преку анализа на податоци на пазарот на труд или откривање на дискриминација во автоматскиот избор на кандидати. Од друга страна, се дискутира и ризикот дека алгоритмите креирани од пристрасни податоци може да ги зајакнат постоечките родови предрасуди. Историja и развоj на вештачката Интелигенциа Вештачката интелигенциа има долг историски разво што датира од 20-тиот век. Од првите обиди за создаванье на машини кои размислуваат како лугето, до денешните системи кои користат длабоки невронски мрежи и машинско ученье, ВИ еволуирала во многу области. Незината примена е се повеке распространета во здравството, образованието, бизнисот и многу други сектори. ВИ стана клучна за оптимизациа на процесите и брзо донесуванье на одлуки. Првичните обиди за создаванье на ВИ се потпирале на принципите на симулиранье на човечките когнитивни процеси преку алгоритми и механизми што можат да ги извршуваат интелектуалните задачи. Овие рани системи биле базирани на едноставни правила и логички модели, но со развоот на технологизата, се направиле значителни напредоци во создаваьето на напредни методи за ученье и адаптациа на системите. Во последните неколку децении, со поавата на длабокото ученье (deep learning) и значителен напредок во обработката на големи количини на податоци, ВИ почнала да се применува во различни области. Неговата употреба во здравството, образованието, бизнисот и индустриата генерално доведе до значителни подобруваньа во оптимизацизата на процесите и донесуваьето на побрзи и поточни одлуки. Во здравството, на пример, ВИ се користи за анализа на медицински податоци, диагностика, разво на персонализирани терапии и за подобруванье на услугите за пациентите. Во образованието, ВИ j трансформира ученьето преку адаптивни платформи и инструменти кои можат да се прилагодат на потребите на секо ученик. Во бизнисот, ВИ игра улога во автоматизациата на процесите, подобруваьето на корисничкото искуство и предвидуваньето на трендовите на пазарот. Вештачката интелигенциа веке има голем ефект на секодневниот живот и ке продолжи да го менува светот во иднината, осигуруваки дека технологиата ке продолжи да се развива и да има се поголемо влизание во различни индустрии. Етика на вештачката интелигенција (ВИ) Етиката на вештачката интелигенција има за цел да обезбеди програмите на вештачката интелигенција да се однесуваат законски и морално. На пример, развивачите можат да сакаат да обезбедат нивниот софтвер фер да ги третира корисниците при разговор, да не користи содржина за која немаат право на користење и да не може да биде искористен како оружје од некој што сака да предизвика штета. Al управуваьето може да игра значаіна улога во забрзуваьето на напредокот кон родовата еднаквост со осигуруванье дека вештачката интелигенциа (Al) системи се развиваат и применуваат на начин што е фер, инклузивен и одговорен.Жените се малку застапени мегу креаторите на ВИ системите, што доведува до едностран разво на технологиата. Светот има проблем со родова еднаквост, а Вештачката интелигенциа (ВИ) го одразува родовиот пристрасност во нашето општество. Иако сe повеке жени ширум светот секоjа година добиваат пристап до интернет, во земjите со ниски приходи, само 20 проценти се поврзани. Родовиот дигитален аз создава недостаток на податоци што се одразува во родовата пристрасност во ВИ. Koj ja создава ВИ и какви пристрасности се вградени (или не) во податоците на ВИ, може да го одржи, прошири или намали азот во родовата еднаквост. Етиката на вештачката интелигенциза (ВИ) е гранка од применетата етика што ги разгледува моралните импликации и одговорности поврзани со развоот и користеьето на вештачката интелигенциа. Таа вклучува анализа на прашаньа поврзани со: Етичката регулациа на ВИ е тема на глобална дискусиа мегу истражувачи, инженери, законодавци и авноста, со цел да се развива ВИ на начин ко ке биде безбеден, правичен и во корист на целото општество. Како да се избегне родова пристрасност во вештачката интелигенција (ВИ) Отстранувањето на родовата пристрасност во ВИ започнува со приоритетизирање на родовата еднаквост како цел, додека системите на ВИ се концептуализираат и градат. Ова вклучува проценка на податоците за неточно претставување, обезбедување податоци кои се репрезентативни за различни родови и расни искуства, и преобликување на тимовите кои ги развиваат системите на ВИ за да ги направат поразновидни и инклузивни. Според Извештајот за глобалната родова разлика за 2023 година, само 30% од жените во моментов работат во областа на ВИ. Kога технологијата се развива со само една перспектива, тоа е како да гледаш во светот наполно слеп,” се согласила Махфуз. Таа моментално работи на проект за создавање на платформа поткрепена со вештачка интелигенција која ќе ги поврзува жените од Авганистан меѓу себе. Полето на вештачка интелигенција има потреба од повеќе жени, а тоа бара овозможување и зголемување на пристапот на девојчињата и жените до образование и кариера во STEM и ИКТ, како и нивно водство во овие области. Вештачка интелигенција - премостување на јазот во капиталот Изјава на генералниот секретар на Советот на Европа, Марија Пејиновие Бурие, во пресрет на Меѓународниот ден на жената. “Сè повеќе и повеќе, Вештачката Интелигенција (AI) му дава форма на светот во кој живееме - нашите можности за вработување, резултатите од нашето здравствено обезбедување, нашиот пристап до бенефиции и услуги. Листата на области кои се погодени од AI е долга и продолжува да расте. Додека не научиме како да го искористиме потенцијалот на AI за да ги затвориме нееднаквостите - вклучително и нееднаквоста помеѓу половите - и да спречиме дискриминација, AI може и ќе стане сила која ќе ги продлабочи, ќе ги продолжи и ќе ги засили нееднаквостите. Недавна студија на Советот на Европа укажува на недостатоците во постојните механизми за спречување на дискриминацијата при развојот на алгоритамските системи. Таа ги поставува начините како да се искористи технологијата за промоција на еднаквоста и потребата за проценка на влијанието на правата на човекот низ целиот животен циклус на AI.” Попречуваье на родовата еднаквост преку ВИ: 1.Пристрасни податоци и алгоритми: Ако ВИ се обучува на историски податоци кои ja одразуваат родовата дискриминациза, таа може да ja продолжи или дури и засили. Пример: системи за вработуванье кои преферираат мажи, бидеки историски повеке мажи биле вработувани на одредени позиции. 2. Недостаток на родова разновидност во развоот на ВИ: Технолошките тимови што развиваат ВИ често се машки доминирани, што доведува до дизаjн и функционалности што не ги земаат предвид потребите и искуствата на жените и други родови групи. 3.Автоматизациа што непропорционално влиае на жените: Одредени работни места, каде жените се надпросечно застапени (како административни улоги), се мегу првите што се автоматизираат со ВИ, што може да доведе до губенье на работни места и економска несигурност. 4. Поддршка на жените во професионален развој o Алатки за советуванье при избор на кариера, пишуванье CV, или препораки за едукациа можат да помогнат жените да добизат пристап до нови можности. o Препораки без родови предрасуди се клучни за фер процеси на регрутациа. 5.Едукациа и дигитална писменост: Како управувањето со вештачка интелигенција (AI) може да помогне во забрзување на напредокот кон родова еднаквост? Koрпоративната меѓународна соработка во дигиталната технологија се фокусирала на технички и инфраструктурни прашања и дигиталната економија, често на штета на тоа како технолошките развои влијаат на општеството и предизвикуваат прекини во сите негови слоеви - особено за најранливите и историски исклучени. Постојат глобални недостатоци во управувањето со предизвиците и ризиците на вештачката интелигенција и во искористувањето на нејзиниот потенцијал за да се осигура дека никој нема да биде оставен зад себе. „Во моментов, не постои механизам кој ќе ги ограничи развивачите да објавуваат системи на вештачка интелигенција пред тие да бидат подготвени и безбедни. Потребен е глобален модел на управување со повеќе засегнати страни кој ќе спречува и коригира кога системите на вештачка интелигенција ќе покажат родова или расна пристрасност, ќе зајакнат штетни стереотипи или не ги исполнуваат стандардите за приватност и безбедност“, изјави Хелен Молиње, советник за дигитална родова еднаквост во Обединетите нации во неодамнешно интервју за Devex. Во тековната архитектура на вештачка интелигенција, придобивките и ризиците не се распределени рамномерно, со моќта што е концентрирана во рацете на неколку корпорации, држави и поединци, кои ги контролираат талентот, податоците и компјутерските ресурси. Исто така, не постои механизам за разгледување на пошироките размислувања, како новите форми на социјална ранливост генерирани од вештачката интелигенција, нарушувањето на индустриите и пазарите на труд, тенденцијата за новите технологии да се користат како алатки за потиснување, одржливоста на снабдувачката синџир на вештачката интелигенција или влијанието на вештачката интелигенција врз идните генерации. Сола Махфуз, истражувач за квантни компјутери на Универзитетот Тафтс, е возбуденa за вештачката интелигенција, но и загрижен. „Дали е правично? Колку ги отсликува патријархалните структури на нашето општество и вродените предрасуди од неговите претежно машки креатори“, размислува таа. Зборовите на Сола Махфуз отвораат важни и актуелни теми во контекст на развоот на вештачката интелигенциа (ВИ). Вештачката интелигенциа не е само технологиа, туку и одраз на вредностите, уверуваньата и претпоставките на лугето кои j развиваат. Кога ВИ системите се создаваат од страна на машки доминирани тимови, тие можат несвесно да го отсликуваат патриархалниот карактер на општеството и неговите вродени предрасуди. Овие предрасуди можат да се поават на различни начини: од полови стереотипи до етнички и расни пристрасности. На пример, алгоритмите за препознаванье лица имаат историски покажано проблеми со точноста при препознаванье на лица на темни кожи, што може да резултира во дискриминациза. Поставуваьето прашаьа за правичноста на ВИ е клучно за да се осигура дека технологиата работи во корист на сите, а не само на одредени групи. Ова вклучува внимание на тоа кои вредности се вградуваат во алгоритмите, како и кои интереси се заштитени преку нивната употреба. Развоот на ВИ треба да вклучува инклузивност и свесност за социзалните структури кои можат да влиаат на дизазнот и имплементациата на овие системи. Полето на вештачката интелигенција има потреба од повеќе жени, а тоа бара овозможување и зголемување на пристапот на девојките и жените до и нивното водство во образованието и кариерата во STEM (Наука, Технологија, Инженерство и Математика) и ICT (Информациски и комуникациски технологии). С Заклучок Вештачката интелигенциа не е неутрална. Таа е алатка што го рефлектира општеството во кое е создадена - со сите негови нееднаквости. Но со свесен пристап, ВИ може да стане и средство за напредок и родова правда. За тоа е потребна заедничка работа - од технолошки компании, образовни институции, влади и граганското општество. За да се постигне вистински напредок, мора да се обезбеди родова рамнотежа и еднаква вклученост на жените во технолошките и научните области. Само така може да се создаде праведно општество кое ке ги искористи сите човечки потенциали. ВИ може да ги засили постоечките дискриминации и стереотипи, особено кога се базира на пристрасни податоци. Но, од друга страна, кога се користи со свесност и одговорност, ВИ нуди големи можности за промовиранье на фер третман, поддршка на жените во образованието и кариерниот разво, и подобруванье на пристапот до услуги. Затоа, клучно е во креираьето и примената на ВИ технологии да се вклучат различни гласови и перспективи, со цел да се обезбеди правична, инклузивна и одржлива дигитална иднина за сите. Вештачката интелигенција може да биде и моќен сојузник и потенцијален непријател кога станува збор за родовата еднаквост. Од една страна, таа има капацитет да ги руши старите бариери, да ги разбијат стереотипите и да создава нови можности за инклузивност и равноправност. Но, од друга страна, ако не се развива и користи со свесност и етика, може да ги рефлектира и засили историските нееднаквости, создавајќи нови форми на дискриминација. Затоа, вистинскиот тест на ВИ не е само во нејзината способност да решава проблеми, туку и во начинот на кој ја креираме, имплементираме и контролираме. Како и сите други моќни алатки, ВИ треба да се користи со одговорност, за да не стане нова форма на нееднаквост, туку да биде катализатор на прогресивни промени кон подобро општество, каде што не постојат препреки поради пол. Користена литература /artificial-intelligence-bridging-the-equality-gap  https://www.unwomen.org/en/articles/explainer /artificial-intelligence-and-gender-equality Улогата на вештачката интелигенција во унапредувањето или попречувањето на родовата еднаквостРуејда Бајрами Вовед Во последните децении, вештачката интелигенциа (ВИ) стана клучен двигател на технолошкиот напредок и трансформациа во многу сектори. Од здр

Блог

Улогата на вештачката интелигенција во унапредувањето или попречувањето на родовата еднаквост

Руејда Бајрами Вовед Во последните децении, вештачката интелигенциа (ВИ) стана клучен двигател на технолошкиот напредок и трансформациа во многу сектори. Од здравство и образование, до бизнис и авни политики — ВИ има потенциал значително да го подобри човечкиот живот.Сепак, со неізиниот разво се поавуваат и прашана поврзани со родовата еднаквост.…
Блог

Вештачка интелигенција и медиуми – Влијанието на deepfake и генеративните видеа врз јавната перцепција

Елеонора Крстевска Вовед Во последно време сѐ почесто наидувам на содржини на интернет за кои не можам веднаш да утврдам дали се вистински или не. Особено ме фасцинираа видеа кои изгледаат сосема реално, но подоцна дознав дека се креирани со помош на вештачка интелигенција – таканаречени deepfake видеа. Оваа технологија,…
Блог

Родовите стереотипи и нивниот ефект врз жените во СТЕМ

Маја Митревска Вовед Родовата еднаквост е суштинска вредност во секое модерно општество и особена важна за одржлив напредок. Во минатото, познато е дека жените не напредувале професионално и нивниот живот бил сконцентриран во самиот дом. Меѓутоа, иако во последните години е забележан позитивен тренд на зголемување на учеството на жените …
Блог

Како вештачката интелигенција придонесува за полова еднаквост на работното место

Теодора Трендевска 1.Вовед Вештачката интелигенција е специјалност во компјутерските науки која се занимава со создавање системи кои можат да ја реплицираат човечката интелигенција и способностите за решавање проблеми. Тие го прават ова со земање огромен број податоци, нивна обработка и учење од минатото со цел да ги поедностават и…
Блог

Kога вештачката интелигенција добива женски лик: родови стереотипи и виртуелни асистенти

Наталија Михајловска Кои се карактеристиките што ги споделуваат Siri, Alexa, Cortana, Google Assistant и многу други виртуелни асистенти? Заедничко за нив е тоа што стандардното подесување им е со женски глас.Иако можеби не сте го забележале тоа досега, и кај повеќето постои можност за избор на машки глас, не било…
Блог

Клучниот придонес на жените во успехот на мисиите за освојување на Месечината и нивното влијание врз родовата еднаквост во СТЕМ

Марио Митевски Апстракт—Во текот на историјата на вселенските истражувата, мисиите за освојување на Месечината се сметаат за едни од најзначајните технолошки и научни достигнувања на човештвото. Иако често се става фокусот врз машките астронаути и инженери, позади успехот на овие мисии стои и придонес од бројни жени – чии улоги…
Блог

АI-асистентите за кодирање како подобрување на продуктивноста или закана за вештините на програмерите

Ана Илиева Вовед Вештачката интелигенција се однесува на симулација на човечката интелигенција преку машини. Ова вклучува симулации на учење (придобивање информации и правила за користење на информациите), расудување (користење на правилата за да се дојде до приближни или дефинитивни заклучоци) и самокорекција (знаење кога е направена грешка и нејзино коригирање).…
Блог

Вештачката интелигенција и идниот развој на виртуелни работни места

Ангела Ѓорѓиевска 1. Вовед Вештачката интелигенција (ВИ) станува еден од најреволуционерните феномени што го менува начинот на кој луѓето работат, учат и комуницираат во современиот свет, кој станува сè повеќе зависен од дигиталните технологии. Растот на виртуелните работни места, кои сега се долгорочен организациски план во многу индустрии, а не…
Блог

Родовата пристрасност во алгоритмите: Кој ги учи машините и што им кажуваме?

Иван Андревски Во модерниот свет вештачката интелегенција(АИ) и машинското учење се голем и неопходен дел од нашето секојдневие. Овие алгоритми играат голема улога во донесувањето на одлуки од различни сфери. Прост пример за ова е Facebook и тоа каква содржина или реклами ни се прикажуваат. Навидум случајно, но позади тоа…
Блог

Родови наративи во содржина генерирана од вештачка интелигенција: Истражување на пристрасностите во големите јазични модели

Давитковски Леонид Апстракт Во овој труд ќе го испитаме репродуцирањето на родовите предрасуди во излезите од големите јазични модели (LLM), поточно GPT-3.5 на OpenAI. Црпејќи од феминистичката медиумска теорија и од критички студии за податоци, во оваа студија ќе истражиме како навидум неутралните прашања генерираат резултати што ги одразуваат вкоренетите …
Блог

Алгоритамска пристрасност: Како вештачката интелигенција може да ја засили родовата нееднаквост

Тамара Стојановска Вовед Вештачката интелигенција (AI) стана неизбежен дел од нашиот секојдневен живот. Се повеќе компании и големи институции ја користат за да анализираат големо количество податоци, бидејќи на тој начин е потребно помалку време отколку истото да го направи лице задолжено за таа позиција. Со тоа тие заштедуваат време…
Блог

Родовата нееднаквост во СТЕМ

Eвгенија Цветановска Вовед Во екот на 21ви век, кога човечката цивилизација доживува експанзија на модерна технологија,усовршување на човечките можности,активно учество во развој и подобрување на општествениот,политичкиот,економскиот, научниот подем, човекот сеуште се судрува со старите стигми на општеството(родовата нееднактвост) која како болна нишка се провлекува низ вековите во сите сфери на…
Блог

Полови разлики во машинско учење

Александар Митревски Вовед Во светот на технологијата што сѐ повеќе напредува, вештачката интелигенција (AI) станува дел од нашето секојдневие — од препораки на видеа и филмови, до медицинска дијагностика и автономни возила. Сепак, зад оваа наизглед неутрална технологија, се крие важна општествена тема: родовата еднаквост. Иако AI се перципира како…
Блог

Родовата еднаквост и сајбер безбедноста: Улогата на жените во заштитата на дигиталните системи

Марија Захариева Вовед Во последните неколку децении, дигиталната трансформација значајно го промени начинот на функционирање на современото општество, носејќи со себе голем број предизвици и можности. Еден од најзначајните предизвици што произлегуваат од растечката зависност од дигиталните технологии е прашањето на сајбер безбедноста, која денес претставува клучна компонента на националната…
Блог

AI РОДОВ АЛАТНИК

АИ Водич низ методолошките рамки за родова еднаквост – Институт за родови студии/Ресурсниот центар за родово одговорно креирање на политики и буџетирање
Блог

Вештачката интелигенција како неповолност и предност за човекот

Благојче Богојевски Речиси, сите денешно време сме до негде запознаени со поимот на вештачката интелигенција, кој повеќе — кој помалку, некој се бави со неа на професионално или аматерско ниво, додека некој едвај слушнал и најверојатно не ни разбрал. Што всушност значи за нас кога имаме алатка која може да…
Блог

Жени во ИТ индустријата: Анализа на застапеноста и успехот

Никола Тодоров Вовед Во последните неколку децении, информациските технологии (ИТ) станаа клучни за развојот на глобалната економија и општество. Од раниот почеток на компјутерските науки и инженерството, ИТ индустријата беше доминирана од мажи, но во последниве години, жените започнале да играат сè поголема улога. Жените лидери во ИТ индустријата не…
Блог

Вештачка интелигенција и еднаквост меѓу жените и мажите – правни регулации – свет, Европа, Македонија

Алејна Ајдари Апстракт Напредокот во регулирањето на развојот, имплементацијата и употребата на вештачката интелигенција бара експлицитно вклучување на мерки кои, од една страна, го избегнуваат и спречуваат продолжувањето на дискриминацијата врз жените; и од друга страна, дека тие промовираат вистинска и ефективна еднаквост, придонесувајќи за подобар развој на човековите права.…
Блог

Кога технологијата станува сојузник: ai и родовата еднаквост во маркетингот на услугите

Анастасија Трајковска 1. Вовед Во ерата на забрзана дигитализација, технологијата игра сè поголема улога во обликувањето на секојдневниот живот, работењето и комуникацијата. Посебно внимание заслужува вештачката интелигенција (AI), која не само што го трансформира начинот на кој компаниите комуницираат со потрошувачите, туку и отвора можности за решавање на долготрајни општествени…
Блог

Мажите и емоциите: Дали општеството им дозволува на мажите да бидат чувствителни?

Христијан Тоневски Вовед Во современото општество, концептот за машката емоционалност претставува тема која сè повеќе привлекува внимание од страна на научната, медиската и пошироката јавност. Стереотипот за мажот како фигура што не смее да покаже слабост, да плаче или да биде ранлив, е длабоко вкоренет во традиционалната културна матрица на…